Kurul Kalesi

Doğal ve Kültürel Miras Kale

Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, Orta ve Doğu Karadeniz bölümlerinin kesişme noktasındaki Melet Irmağı’nın batı kıyısında, Ordu il merkezine 13 kilometre uzaklıktaki Bayadı (Kotroya) Köyü sınırlarında sarp kayalıkların zirvesinde (571 metre), Karadeniz’e ve Melet Vadisi’ne hâkim bir konumda yer almaktadır. İlgili literatürde, Antik Çağ’da Pontus Bölgesi sınırları içinde yer alan Kurul Kalesi’nin konumundan dolayı stratejik bir öneme sahip olduğu aktarılmaktadır. Ordu’nun önemli kült merkezlerinden biri olan Kurul Kalesi, birinci derece arkeolojik sit ve doğal sit alanı kapsamında yer almaktadır. Kurul Kayalıkları veya Kurul Tepesi olarak adlandırılan Kurul Kalesi’nde yapılan kazılar, kalenin Helenistik dönemde (MÖ 330-30) Pontus Krallığı’nın son kralı olan VI. Mithradates tarafından yaptırıldığı tezini güçlendirmektedir.

2010 yılında Kurul Kalesi’nde başlayan kazılar kale halkının sosyal, siyasal, ekonomik ve dini hayatına dair önemli ipuçları vermektedir. Arkeolojik buluntular en erken MÖ III. yüzyıla dayanmaktadır. Kurul Kalesi, taştan surlarla çevrilidir. Kale, zirvesindeki iç kale ve kuzeyindeki geniş yamaç üzerine yayılım gösteren yerleşim alanı ile kale-kent modelini yansıtmaktadır. Kazılardan elde edilen bulgular, kalenin başta demir olmak üzere çeşitli madenleri, orman ve deniz ürünleri gibi doğal kaynakları farklı bölgelere sevk eden ve ithal edilen ürünleri de depolayan idari ve ticari bir merkez olduğunu göstermektedir. Kalenin sur duvarları ve bu duvarlar boyunca önemli askeri mekânlar bulunmaktadır. Helenistik dönem kült uygulamalarını yansıtan mekân ve buluntular, kalenin dinsel açıdan da önemli bir fonksiyona sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Kurul Kalesi’ndeki en önemli buluntuların başında ana tanrıça Kybele Heykeli gelmektedir. 2016 yılında kalenin kazı alanında 2100 yıllık olduğu tespit edilen Kybele Heykeli, kapalı bir mekânın içindeki dikdörtgen niş içinde oturur vaziyette bulunmuştur. Orijinal yerinde ve devrilmeyen heykel 110 santimetre boyunda 200 kilogram ağırlığındadır. Heykel ve taht ağırlığı mermerden, tahtın yerinde duran ortadaki ve yerinde durmayan iki yan üstteki akreterion tarzı süslemeler kumtaşından, nişin ön tarafındaki iki taşıyıcı eleman kireç taşından yapılmıştır. Genel olarak bakıldığında bu heykelde barok etkileri ve Klasistik olmayan yalın bir Hellenistik anlayışın varlığı görülmektedir. Kybele Heykeli, Kurul Kalesi’nin sadece savunma ve kültürel açıdan önemli olmadığını aynı zamanda kutsal bir mekân olduğunu da teyit etmektedir.

Kurul Kalesi kazıları, Doğu Karadeniz arkeolojisi özellikle Pontus Kralı VI. Mithradates dönemi ve Helenistik dönem Anadolu arkeolojisi hakkında önemli ipuçları sunmaktadır. Kurul Kalesi’nin yolu asfaltlıdır ve ulaşımı kolaydır. Kalenin ulaşım güzergâhında birçok köy bulunmaktadır. Bu nedenle kalenin yolu sürekli olarak açık tutulmaktadır. Özel araçlarla ulaşımın dışında köy minibüsleriyle de kalenin belirli bir güzergâhına kadar gidilebilmektedir. Kale alanının genelinde özellikle de seyir teraslarına giden rotada aydınlatma elemanları bulunmaktadır. Ancak yürüyüş güzergâhları düzensiz ve bozuktur.

Referanslar

Akgönül, S. O. (2018). Kurul Kalesi 2010-2017 Yılları Sikke Buluntuları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Atabeyoğlu, Ö., Beyli, K. N. ve Argan, A. (2017). Karadeniz’in Arkeolojik Hazinesi Kurul Kalesi Rekreasyonel Alan Potansiyeli, Ordu, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 7(16): 126-140; Şenyurt, Y. ve Durugönül, S. (2018). Kurul (Ordu) Kalesi’nde Bir Kybele Heykeli, OLBA, XXVI: 305-344.