Kremna Antik Kenti İmparatorluk Kütüphane-Hamam Yapısı veya “Q” Yapısı

Doğal ve Kültürel Miras Antik Dönem Kütüphanesi

Kremna antik kenti, Burdur’un Bucak ilçesine bağlı Çamlık Köyü’nün Hacıbağ Mahallesi sınırları içinde yer almaktadır. Burdur kent merkezine 60 kilometre, Bucak ilçesine 10 kilometre uzaklıktadır. Boğadiç Dağı’nın Kestros Vadisi’ne (Aksu) batıdan uzanan sarp ve dağlık bir alan üzerinde yükselmektedir. Yaklaşık 1.250 metre yüksekliktedir.

Kütüphane yapısı, ilk kez G. K. Lanckoronski ve ekibi tarafından incelenerek hazırladıkları Kremna kent planında ‘Q’ yapısı şeklinde adlandırılmıştır. Yapı üzerindeki ilk resmi arkeolojik kazı çalışmaları ise 1970-1972 yılları arasında Prof. Dr. Jale İnan ve ekibi tarafından gerçekleştirilmiştir.

Forum-Bazilika’nın güneyinde yer almaktadır. ‘Q’ yapısı olarak da tanımlanan mimari yapı, kentin en iyi korunan yapılarındandır. MS 69-79 Roma İmparatoru Vespasianus zamanında inşa edilmiştir. İnan’ın ‘Q’ yapısında kazı yapmasının temel sebepleri vardır. Şöyle ki, uzun zamandır -1960’lardan itibaren- antikacıların yağmalarına maruz kalmış yapıya dönemin Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün sahip çıkmasını sağlamak, köylüler tarafından ‘Q’ yapısında gerçekleştirilen kaçak kazılardan çıkarılan ve sonrasında Burdur Müzesi’ne satılan dokuz adet heykelin eksik ve kırık parçalarına ulaşmak, mevcut kalıntıları görülen ‘Q’ yapısının toprak altındaki kısımlarını ortaya çıkararak plan ve kesitlerini belirlemek ve son olarak yapının gerçek mahiyetini anlamak için kazı çalışmalarına karar verillmiştir. Belki de İnan’ın ‘Q’ yapısındaki kazı çalışmaları yapılmamış olsaydı, Kremna’nın günümüzdeki az sayıdaki korunmuş yapılarına bile ulaşılamayacaktı.

‘Q’ yapısı dikdörtgen planlıdır. İki bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm doğudadır. Dikdörtgen planlı olup, 19,25x29,05 metredir. Giriş, üç basamaklı blok ile doğudan sağlanmaktadır. Yapıya ait doğu duvarda, ortada tonozlu olarak apsis şeklinde düzenlenmiş bir alan ve yanlarında iki adet (kuzey) ve bir adet (güney) olmak üzere üç adet nişli yer bulunmaktadır. Bu nişli yerler ile aynı şekilde yapılmış doğu duvarın karşısındaki batı duvarda ise belli aralıklar ile yan yana oluşturulmuş beş adet nişli alan yer almaktadır. Bu plan tipinin veya anıtsal salonun Hellenistik ve Roma dönemlerinde kullanıldığını bildiğimiz kütüphane yapılarının planıyla yakın ilişkisinden ötürü yapıyı kütüphane yapısı olarak tanımlanmaktadır. Yapı içindeki bölümlerin ön cephelerinde üzerine heykellerin oturtulduğu yazıtlı kaidelerin yer aldığı görülmektedir. Bunların dokuz adet olduğu belirtilerek sırasıyla Aphrodithe, Leto, Asklepios, Herakles, B. Athena, Apollon, Hygeia (?), Giyimli Kadın (?), K. Athena’dır. Buradaki zemin yapısı, yer yer taş ve mozaik döşemeli olarak yapılmıştır. Batı cephe de yer alan duvarın orta bölümündeki kapı ile ikinci bölüme geçilmektedir. Dikdörtgen planlıdır ve 9,20x17,40 metredir. Giriş doğudandır. Yapının kuzey duvarında bir adet ve batı duvarında üç adet olmak üzere toplam dört adet apsidal şekilde oluşturulmuş niş yerleri vardır. Duvar da ısıtma sistemine ait bir dizi pişmiş toprak su borusu döşenmiştir. Ayrıca, kuzey duvarı dolaşan su boru sistemi ile ilk bölümde tespiti yapılan boruların aynı şekilde bir düzeneğin bağlantısı oldukları anlaşılmıştır. Bu sebeple, yapının hamam yapısı olarak sonraki bir zamanda kullanıldığı saptanmıştır. Nitekim ‘Q’ yapısı, kütüphane-hamam yapısı şeklinde tanımlanmıştır. Antikçağ’daki kütüphanelerde olduğu gibi bu yapı içerisindeki eserlerin de papirüs rulosu ile keçi, koyun ve sığır derisinden yapılmış parşömenlere yazılı olduklarını düşünmekteyiz. Günümüzde ise Kremna antik kenti, görkemli yapıları ile ziyaretçilerini ağırlamaktadır.

Referanslar

İnan, J. (1972). 1970 Kremna Kazısı Raporu. TAD, 19/2: 51-97; Lanckoronski, K. G. (2015). Pamphylia ve Pisidia Kentleri: Pisidia, cilt-2. (Çev. S. Bulgurlu Gün). Antalya: AKMED, (Eserin orjinali 1892’da yayımlandı); Mitchell, S. (1995). Cremna in Pisidia: An Ancient City in Peace and in War. Londra: Classical Press of Wale; Soslu, S. (2021). Kremna Antik Kenti Savunma Sistemleri (Yayımlanmamış doktora tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.