Konya İplikçi Camii
Doğal ve Kültürel Miras Cami
Konya kent merkezinde Alaeddin Tepesi’nin doğusunda, Kürkçük Mahallesi’nde Alaeddin Caddesi üzerinde bulunan cami, İplikçiler Çarşısı yakınında bulunduğu için bu isim ile anılmaktadır. Kareye yakın dikdörtgen planlı yapı; yedi sahınlıdır. Bu sahınlar çapraz ve beşik tonozlarla, mihrap önündeki bölüm ise kubbe ile örtülüdür. Caminin kuzey doğu köşesine kare kaideli tek şerefeli minare eklenmiştir. Caminin beden duvarlarında düzgün tuğla işçiliği görülürken, mekândaki payelerde, kapılarda muntazam kesme taş malzeme kullanılmıştır. Ayrıca güney cephede temellerin üzerinde kaba yonu taş duvar izleri de dikkat çekmektedir. Caminin inşa tarihi hakkında herhangi bir kitabe bulunmamakla birlikte; bugün yapının üzerinde yer alan onarım kitabesine göre H. 733/ M. 1332 tarihinde Samuncu Ebubekir tarafından genişletilmiş ve yenilendmiştir. Eserin mimarı ve ustası bilinmemektedir. Yapı 1951-60 yılları arasında Arkeoloji Müzesi olarak kullanılmış ve 1960 yılında tekrar ibadete açılmıştır. Cami sade tuğla örgülü cepheleri ile dikkat çekmektedir.
Yapılan onarımlarla yenilenmiş olan kuzey cephenin ortasına basık kemerli bir giriş kapısı yerleştirilmiştir. Giriş kapısının doğusunda üç adet batısında üç adet olmak üzere toplam altı adet pencere bulunmaktadır. Giriş kapısının olduğu orta kısım yan kanatlardan daha yüksek tutulmuştur. Yapının batı cephesinin kuzey köşesine doğru basık kemerli bir kapı yerleştirilmiştir. Bu kapının güneyinde birbirleri ile aynı seviyeye açılan iki adet üst pencere bulunmaktadır. Caminin batı cephesi de onarımlarla orijinal haline uygun olarak yenilenmiştir.
Caminin orijinal haliyle günümüze ulaşan tek cephesi güney cephedir. Kuzey cephesiyle simetrik olarak düzenlenmiş olan cephede; mihrabın bulunduğu bölüm yan bölümlerden yüksek tutulmuştur. Orta bölümde içteki mihrap dıştan tuğlaların, iç içe sağır sivri kemerler oluşturması ile belirlenmiştir. Mihrap duvarının belirginleştirdiği orta bölümün doğusunda birbirleri ile aynı seviyede üç adet üst pencere açılmıştır. Mihrabı belirleyen sağır kemerin hemen bir tuğla sırası üzerine bir adet üst pencere yerleştirilmiştir. Mihrabın doğusundaki bölüm, mihrabın batısındaki bölümle simetrik olarak düzenlenmişse de; bu bölüme kare planlı tek kubbeli fevkani türbe sonradan eklenmiştir. Batı tarafta olduğu gibi bu kısımda da üç adet üst pencereden ilk pencere sonradan eklenen türbe ile kapanmıştır. Yapının kuzey cephesinde yer alan çörtenler pencere ile aynı hizada tasarlanmıştır.
Yapının doğu cephesi batı cephesi ile simetrik olarak tasarlanmıştır. Kuzey köşesine minare eklenmiştir. Doğu cephenin kuzey kısmına açılan kapının güneyine aynı seviyede ve birbirleri ile eşit aralıklarla yerleştirilen iki adet üst pencere açılmıştır. Ayrıca yapıya güneyden eklenen türbenin doğuya bakan cephesinde bir adet alt pencere bulunmaktadır. Yapının doğu cephesi de onarımlarla yenilendi. Caminin harim kısmı beyaz renk yağlı boya ile boyanmıştır. Bütün üst pencereler yuvarlak kemerlerle son bulmakta ve şevsiz olarak tasarlanmıştır. Üst pencereler içlerine tek bölümlü camlı ahşap pencere çerçeveleri yerleştirilmiştir.
İnşa kitabesi bulunmayan yapı Miladi 1332 yılında esaslı bir onarım geçirmiş ve yenilenmiştir. Caminin ilk inşasında açılan pencerelerin günümüze ulaşmadığı düşünülmektedir. Yapının güney cephesi üzerindeki tuğla doku Miladi 1332 yılındaki onarımlarda oluşturulmuş olmalıdır. Yapının diğer cepheleri XIV. yüzyıldaki onarımlar göz önüne alınarak yenilenmiştir. Yapının kuzey ve güney cephe birbirleriyle simetrik olarak tasarlanmışken; batı ve doğu cepheler de birbiriyle simetriktir. Yapının XIV. yüzyıldan kalan tek cephesi güney cephe olduğu için bu cephedeki pencerelerin orijinal hallerini korudukları düşünülmektedir. Konya İplikçi Cami Anadolu’daki tuğla işçiliği ile dikkat çeken, Büyük Selçuklu geleneği olan tuğla malzeme kullanımının, İç Anadolu’da sürdüren nadir örneklerden biri olarak onarımlarla da olsa halen varlığını koruyabilmiştir.
Referanslar
Arslan Sağıroğlu, A. (2011). Arslan Sağıroğlu, A. (2011). Anadolu Türk Mimarisi’nde Cami ve Mescitlerde Pencere Açıklıklarının Gelişimi (İç Anadolu Bölgesi Ölçeğinde 12-20. YY) (Yayınlanmamış doktora tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü; Konyalı, İ.H. (1962). Abideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi. Konya: Yeni Kitap Basımevi; Tongur, İ., (1944). Konya Eski Eserler Klavuzu. Konya: Konya Yeni Kitabevi.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Arslan Sağıroğlu, A. (2011). Anadolu Türk Mimarisi’nde Cami ve Mescitlerde Pencere Açıklıklarının Gelişimi (İç Anadolu Bölgesi Ölçeğinde 12-20. YY) (Yayınlanmamış doktora tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.