-
2019
Bergama’da bulunan Kızılavlu, Serapeion olarak da adlandırılıyor. Akropol dışında Bergama içindeki büyük boyutlu bu yapı, Mısır tanrılarına, öncelikle Zeus’la özdeşleşen Serapis’e adanan bir kutsal alandır. Yapının üçlü formu, Serapis’in yanı sıra başka tanrıların ve büyük olasılıkla İsis ve Harpokrates’in adına yapılan tapınağın olduğu kalıntılardan anlaşılıyor. Yapının ilgi çekici özelliklerinden biri yapı içindeki büyük avlunun Selinus Irmağı üzerine inşa edilmesidir. Mısır tanrısı Serapis tapınımında su önemli bir yere sahiptir. Su, Mısır’a hayat veren, yıllık taşkınlıklarıyla Mısır’a bolluk ve bereket getiren Nil Nehri’ni sembolize ediyor.
Kızılavlu’nun kim tarafından tam olarak yaptırıldığı bilinmese de Mısır kültlerinin koruyucusu olan Hadrianus’un yönlendirmesi ile inşa edildiği düşünülüyor. MS II. yüzyılda İmparator Hadrianus döneminde (117-138 yılları arasında) inşa edilen yapı, 260x110 ölçülerinde bir ön avluya sahiptir. Yapısal öğeler tapınım ile ilgili farklı törenlerin gerçekleşmesine izin verecek biçimde planlanmıştır. Büyük ön avlu tören geçitleri için bir sahne oluştururken tapınağın kendisi ikiye bölünüyor, yalnızca rahiplerin ve tapınım için kabul edilenlerin içerideki kutsal alan yeriyle dışarıdaki insanların toplandığı bir alanı içeriyor. Eski Bergama’nın en büyük yapısı olan tapınak kısmı kırmızı tuğladan inşa edildi. Duvarları tamamen kırmızı tuğladan yapılan ikinci kat galerilerinde ve dış cephesinde taş frizlere, konsollara rastlanıyor. Yapıda kullanılan tuğlaların ölçüleri ise 35x40 santimetre ve kalınlığı altı santimetredir. Tapınak, üç nefli ve apsisli bazilika biçimli bir yapıdan oluşuyor. Bazilikada bir tanesi kuzeyinde, öteki güneyinde olmak üzere doğu kısımları yuvarlak kuleli, batı yönleri ise avlulu, birbirleri ile simetrik iki yapı yer alıyor. Tapınağın iki yanında bulunan iyi korunan her iki kulenin de önünde sütunlu galeriler ile çevrili birer avlu yer alıyor. Aynı zamanda yapı birçok amaçla kullanıldığı düşünülüyor ve tapınağın içerisinde havuzlar bulunuyor. Sıcak ve soğuk su borularının beslediği havuzlar, dinsel yıkanma yerleri olarak düşünülüyor.
Bizans döneminde iç kısmında yapılan ilave ve değişikliklerle kilise haline getirilmiştir. Mimari belgelemeler ve ayrıntılı renkli plan çizimleri P. Schatzmann tarafından 1906-1909 yılları arasında yapıldı. O. Zigenaus yönetiminde, 1930 yıllarında arkeolojik kazıların ardından, Bergama Müzesi’nin o dönemdeki müdürü O. Bayatlı tarafından ilk onarım çalışmaları başlatıldı. Onarımlar, alt tarafı tahrip edilen büyük tuğla örgülü duvar anıtın ana yapısında gerçekleştirildi. Eksik olan kısımlar, mimari yapının tuğlaları ile aynı boyutlarda üretilen tuğlalarla kapatıldı. Çekirdek yapının doğu tarafı ile doğu temenos duvarı ise daha sonra 1950 ve 1960 yıllarında onarım gördü. Ziegenaus tarafından yapılan kazı sırasındaki mimari belgelemelere ve 1970’li yıllarda M. Stephani ile K. Nohlen tarafından fotogrametrik verilere dayanarak 2002 yılında A. Hoffmann, U. Mania ve C. Brückener yönetiminde Kızıl Avlu’da araştırmalar başlatıldı. 2006 yılında Alman Arkeoloji Enstitüsü Pergamon Kazısı, Studiosusstiftung (Studiosus Vakfı) tarafından giderleri karşılanan yeni bir onarım çalışması gerçekleştirildi. Alman Arkeoloji Enstitüsü İstanbul Şubesi’nin desteğiyle yapılan bu araştırma projesi, yapının bütünü üzerine ayrıntılı olan ve deformasyona uğradığı şekliyle belgelenmesi ile birlikte şimdiye kadar bilinmeyen işlevleri hakkındaki bilgileri ortaya çıkarmaya yönelik olduğu biliniyor.
Referanslar
Akurgal, E. (2014). Anadolu Uygarlıkları. Ankara: Phoenix Yayınevi; Gür, S. (2007). İlk İnsandan Selçuklu’ya Anadolu Uygarlıkları ve Antik Şehirler. İstanbul: Alfa Yayınları; Hoffmann, A. (2003). Pergamon’daki Kızıl Avlu: Geleceğe Yönelik Perspektiflerle Ayrıntılı Bir Araştırma Tarihçesi, Anadolu, (25): 37-52; İzmirfx. (2019). Bergama Kızıl Avlu, http://izmirfx.mekan360.com/haberler_4384,-izmir-haberleri-bergama-kizil-avlu.html?, (Erişim tarihi: 23.12.2019); Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2019). Kızıl Avlu (Serapeion) (Bergama), https://izmir.ktb.gov.tr/TR-210601/kizil-avlu-serapeion-bergama.html, (Erişim tarihi: 23.12.2019); Şenol, F. (2016). Türkiye Turizm Coğrafyası ve Dünya Kültürel Mirası. Ankara: Detay Yayıncılık.