Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Şanlıurfa’ya 46 kilometre uzaklıkta, Harran Ovası’na bakan Tek Tek Dağları Milli Parkı'nın içerisindeki Kargalı Mahallesi yakınlarında ve bölge halkı tarafından Keçilitepe olarak bilinen mevkide konumlanmış Neolitik bir höyük yerleşmesidir. Karahan Tepe ilk kez Prof. Dr. Abdüsselam Uluçam’ın başkanlığındaki Doğu ve Güneydoğu Anadolu İlleri Kültür Envanteri Projesi kapsamında 1997 yılında keşfedilmiş ve aynı ekip içindeki Prof. Dr. Bahattin Çelik tarafından arkeoloji literatürüne kazandırılmıştır. Yerleşmedeki ilk incelemelerde Karahan Tepe ile Göbeklitepe arasında önemli benzerlikler olduğu, her iki höyüğün de Harran Ovası’na hakim tepeler üzerinde yer aldığı ve benzer boyutlarda oldukları tespit edilmiştir. Karahan Tepe’nin Göbeklitepe’nin II. Tabakası ile çağdaş olduğu ve en erken III. Tabaka ile çağdaş tabakalarının ileride ortaya çıkabileceği belirtilmektedir. Çelik, Karahan Tepe’de kült yapıları yanında sivil yapılar da olabileceğini, yüzey buluntuları arasında üzerinde el, kol ve yılan detayları bulunan T biçimli dikilitaşlar ve phalluslu bir erkek heykeli parçası mevcut olduğunu belirtmektedir. Bu örenyerinde T biçimli dikilitaşlar binlerce yıl önce yerleştirildiği konumda durmaktadır ve üzerinde herhangi bir geç dönem yerleşmesi mevcut değildir.

Şanlıurfa ve çevresinde yapılan yüzey araştırmalarında, Karahan Tepe dışında Göbeklitepe ve Nevali Çori ile çağdaş ve T biçimli dikilitaşlar ve yuvarlak planlı özel yapılara sahip yedi örenyeri daha tespit edilmiştir. Bu yerleşmeler; Şanlıurfa-Yeni Mahalle (Balıklıgöl Höyüğü), Harbetsuvan Tepesi, Kurt Tepesi, Ayanlar Höyük, Hamzan Tepe, Sefer Tepe ve Taşlı Tepe’dir. Bölgede, T biçimli dikilitaşlar yerine düz hatlara sahip dikilitaşları olan ya da Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ'a tarihlenen ancak bugün için anıtsal nitelikli yapılara sahip olmayan çok sayıda başka Neolitik yerleşme de saptanmıştır.

Basında İkinci Göbeklitepe ya da Göbeklitepe’nin kardeşi olarak tanımlanan Karahan Tepe’de, 2017 yılında İstanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Necmi Karul başkanlığında gerçekleştirilen Göbeklitepe Kültürü ve Karahantepe Kazıları projesi kapsamındaki iki yıllık yüzey araştırmasının ardından 2019 yılında kazı çalışmalarına başlanmıştır.

Karahan Tepe’de bölgenin topografik haritası çıkarıldı ve jeomanyetik ölçümler yapılmıştır. Çekilen hava fotoğraflarında yüzeyde görülen dikilitaş sayısının 250’nin üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Bu dönemin özel yapılarının içerisinde çoğunlukla 12 çevrede, iki adet de merkezde olmak üzere 14 dikilitaş bulunduğuna göre, Karahan Tepe’deki 250’nin üzerindeki stel sayısı ve daha yüzeyin altında ortaya çıkarılmayı bekleyen olası steller göz önüne alındığında 30’a yakın bir sayıda anıtsal / yuvarlak planlı yapının ileride açığa çıkarılması olası görünmektedir. Karahan Tepe de kronolojik olarak Göbeklitepe gibi tek bir döneme değil, onun gibi Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ içindeki (MÖ yaklaşık 10000 – 7500) bir yerleşim / kullanım sürecine karşılık gelmektedir. Karahan Tepe’deki yerleşim katlarının Göbeklitepe’den erken, geç ve de çağdaş olup olmadığını ilerideki kazılar açık bir biçimde ortaya çıkaracaktır. Karahan Tepe’de ele geçen buluntu toplulukları incelendiğinde, bu bölgede avcı, toplayıcı bir topluluğun yaşamlarını sürdürdüğü ve yıl boyu değilse bile uzun bir kısmını aynı yerde, kalıcı yerleşimlerde geçirdiklerini göstermektedir.

Karahan Tepe’deki ilk kazı sezonunda insan ve hayvan heykellerine ait parçalar, ana kayanın içine oyularak açılmış çukur tabanlı oval yapılar ve ana kayanın bazı yerlerinde ise içerisinden sıvı akabilecek şekilde kanallar ortaya çıkarılmıştır. MÖ onuncu bin yıla tarihlenen bu yapıların içinde sekiler ve sekiler üzerinde yılan ve tilki gibi Göbeklitepe kültüründen bildiğimiz tasvirler göze çarpmaktadır. Söz konusu hayvan sembolizmi Neolitik için karakteristik olsa da, ana kayaya oyulu çukur tabanlı yapılar ile ilk kez karşılaşılmıştır. Bu tür ana yapılar Göbeklitepe’de de vardır, ancak hiçbiri özel yapı niteliğinde değildir. Karahan Tepe’deki çukur yapıların içinde gündelik yaşamın izleriyle karşılaşılmamıştır. Buna karşın yapıların içindeki sembolizm ve bu yapıların tıpkı birçok Neolitik özellikli yapısında olduğu gibi içlerinin boşaltılarak steril bir taşlı toprakla gömülmüş ve üzerlerinin büyük taşlarla kapatılmış olması, bu doldurma işleminin yapıların kapladığı alanla sınırlı olması gibi uygulamalar, bu yapıların özellikli / kamusal yapılar olması ihtimalini kuvvetlendirmiştir. Karahan Tepe’deki bilimsel çalışmaların Göbeklitepe Kültürü'ne ilişkin bilgileri derinleştirip arttıracağı beklenmektedir.