-
2019
Bursa ili sınırlarında yer alan Gökdere Vadisi’nde aynı ismi taşıyan derenin üzerinde Setbaşı Köprüsü’nün kuzeyinde konumlandı. Bir tüccar olan Hoca Muslihiddin tarafından II. Murat döneminde, 1442 yılında yaptırıldı. Köprü, iki yanında karşılıklı yer alan dükkânlar ile bir arasta niteliğindedir. Osmanlı Devleti’ndeki tek arastalı köprü olması nedeni ile benzer köprü örnekleri arasında özgün bir değeri vardır. Köprüdeki ticari birimler, ihtiyaçların giderilmesi ve sosyalleşmenin sağlanması ile dönemin kültürel yapısını yansıtmada oldukça önemlidir. Bu özellikleri ile Osmanlı dönemi boyunca Bursa’dan geçen birçok seyyah eserlerinde Irgandı Köprüsü’ne dair bilgi ve gravürlere yer verdi. Çarşılı köprü, İtalya, Venedik’teki Rialto Köprüsü, İtalya, Floransa’daki Ponte Vecchio ve Bulgaristan, Lofça’daki Osma Köprüsü ile benzer niteliktedir.
Kuzeybatı-güneydoğu yönlerinde uzanan 16 metre açıklıklı, tek kemerli köprü kesme taş ile inşa edildi. Köprü üzerindeki dükkân sayısı tarihi kaynaklarda değişkenlik gösteriyor ve günümüzde ise 17 birim bulunuyor. Köprüyü taşıyan kemerin yanında özgün tasarımda ahır ve depolar yer alıyor. XVIII. yüzyıldaki sel baskını ve 1855 yılındaki depremde köprü ve üzerindeki kâgir dükkânlar büyük hasar gördü. Bu hasarlar sonrasında köprü irili ufaklı ahşap dükkânlar ile yenilenerek üstü açık bir çarşıya dönüştü. 1922’de Bursa’nın kurtuluşu ile Yunan askerleri şehri terk ederken köprüyü büyük ölçüde tahrip etti. 1949 yılında köprü dükkânsız ve betonarme olarak tekrar onarıldı.
Mülkiyeti Vakıflar Müdürlüğü’ne ait olan köprünün 2004 yılında Osmangazi Belediyesi tarafından son restorasyon çalışması tamamlandı. Geçiş işlevinin yanı sıra köprü tekrar çarşılı köprü olarak kullanıma açıldı. Günümüzde de çeşitli sanat dallarına ait atölye ve dükkânlar ile bir kafenin yer aldığı köprü özgün işlevinde kullanılıyor. Önceki dönemlerde ahır ve depo olarak kullanılan mekânlar da atölyelere dönüştürüldü. Köprünün tarihi dokusunu yansıtmak, Bursa’nın kültürel mirasını ve geleneksel el sanatlarını yaşatmak için belli tarihlerde Irgandı Köprüsü Sanat Günleri etkinlikleri düzenlenmektedir.
Referanslar
Dostoğlu, N. ve Dostoğlu, H. (2011). Bursa Kültür Varlıkları Envanteri: Anıtsal Eserler. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları; Eyice, S. (1999). Irgandı Köprüsü. İçinde; Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (ss. 122- 124). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı; Önge, Y. (1981). Bursa’da Irgandı Köprüsü’nün Orijinal Mimarisi. Ankara: Vakıflar Dergisi Yayınları; Yalman, B. (2011). Bursa’nın Kültür ve Tabiat Varlıkları- 3. İstanbul: Bursa Çekirge Lions Derneği Yayınları.