-
2020
Sivas Merkez ilçeye bağlı Çelebiler Köyü'nün sınırı içerisinde bulunan kilise, şehir merkezine yaklaşık 13 kilometre uzaklıktadır. Ulaşım, Nuri Demirağ Havalimanına giden yolun Canlı Hayvan Pazarı’na ayrılan kısmıyla irtibatlı stabilize yoldan sağlanmaktadır. Yapı esasen, Mereküm Platosu’ndan Kızılırmak Havzası’na inilen meyilli arazide var olduğu bilinen Surp Hıntragadar Manastırı’nın Surp Asdvadzadzin adlı kilisesi olup kayıtlarda XIX. yüzyıla tarihlendirilmektedir.
Ermeni kaynaklarında Honorgıdur olarak da geçen yapı günümüzde Huykesen Kilisesi olarak bilinmektedir. Kilisenin bu ismi alması daha çok halk inanışlarıyla ilişkilidir. Sivas’ta doktor ve hastane imkânlarının kıt olduğu eski dönemlerde kutsal mekânlar şifa amaçlı ziyaret edilir ve çeşitli dileklerde bulunulurdu. Müslüman ve Hristiyan halkın, buraya davranış bozukluğu gösteren çocuklarını getirmeleri ve bu ziyaret yerinin kötü huyu kestiğine (düzelttiğine) inanmaları nedeniyle bu mekân geçmişten günümüze Huykesen adıyla anılageldi. Ziyarete getirilenlerin sadece çocuklarla sınırlı olmadığı zaman zaman toplumun çeşitli yaş guruplarını da kapsadığı bilinmektedir.
Günümüzde neredeyse tamamen yıkılan, geriye sadece kaya ile irtibatlı apsis bölümü ayakta kalan kilisenin moloz taş malzemeyle inşa edildiği ve kireçle sıvandığı görülmektedir.
Huykesen Kilisesi, yapı birimleri itibarıyla, apsis ve apsisin her iki yanında yer alan pastoforion hücrelerinden meydana gelmektedir. Batı cephesindeki düzgün sıva izlerinden ve güneyden bakıldığında yapının düz bir kesit vermesinden kilisenin sadece bu mekânlardan meydana geldiği düşünülmektedir. Yapının güney cephesinde kuzey-güney doğrultulu bir tonoz döngüsünün mevcut olduğu ve onun altında da bir nişin yer aldığı görülmektedir. Ayrıca apsisin kuzey duvarında da bir niş bulunmaktadır.
Mülkiyeti Hazine'ye ait olan yapı, 1995 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından kültür varlığı olarak tescil edilmiştir. Uzun süre hizmet verdiği ve geçmiş yıllarda Hristiyan hacıların Sivas’ta ziyaret ettikleri önemli mekânlardan biri olduğu bilinen yapı, apsis bölümünün ayakta kalması nedeniyle günümüzde de ilgiyle ziyaret edilmektedir. Sivas Müzesi yönetiminin nezaretinde (2020 yılında), yapı içi ve yakınında görüntü kirliliği oluşturan unsurlar düzeltilip eserin çevre temizliği yapılmıştır.
Her yıl, Su Yortusu Vartavar’da, İstanbul ve dünyanın farklı yerlerinden Sivas’a gelen Ermeniler tarafından Huykesen’e gerçekleştirilen ziyaretler gittikçe yoğunluk kazanmaktadır. Ayrıca Sivas dışında yaşayan Ermeniler’in memleketlerini ziyarete geldiklerinde mutlaka ziyaret ederek mum yaktıkları bu mekân Sivas inanç turizmi için de önemli bir yere sahiptir.
Referanslar
Hırant Dink Vakfı (2018). Ermeni Kültür Varlıklarıyla Sivas. İstanbul: 14-16; 79, 132; Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2011). Sivas Kültür Envanteri -I- Merkez İlçe. Sivas: 200.