Hıngel

Gastronomi Etnik Mutfak Yemek/Yiyecek

Hıngel, Kafkaslardan geldiği bilinen Azerbaycan’dan ve Rusya’nın Dağıstan bölgesinden kökenini aldığı bilinen Ahıska Türkleri'nin de yaptığı bir tür yemek çeşididir. Rusya’nın Dağıstan bölgesinde Ahıska bölgesinden göç eden Terekeme (Karapapak) Türkleri yaşamışlardır. Karapapak Türkleri'nin bugün Türkiye’deki yaygınlığı mevcuttur. Tarihi geçmişten yararlanılacak olunursa yaklaşık 8000 yıllık geçmişe sahip olan bir yemektir.

Türkiye’de Artvin, Sivas ve Kuzeydoğu Anadolu yöresinde özellikle de Kars ilinde bilinen bir yemek çeşididir. Hıngel, Hengel / Hangel, Xengel / Xıngal, Çerkez, Metes olarak da çeşitli isimler almaktadır. Hinkali ile karıştırılmaması gerekmektedir.

Hıngel, çeşitli isimler aldığı gibi yapılışlarında da farklı tekniklere sahip olduğu görülmektedir. Bazı yörelerde içi boş bazı yörelerde ise içi dolu hazırlanmaktadır. İçi boş Hıngel Kars yöresine ait olduğu bilinmektedir. İçi dolu olan Hıngel ise, genellikle Sivas-Erzurum yörelerinde yapılmaktadır. Patatesli Hıngel, Erzurum ili için Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından patentini almıştır. İç harcı olarak patates kullanılmasının yanı sıra Sivas yöresinde etli olanı da yapıldığı bilinmektedir. Etli olan Hıngeli mantıdan ayıran bir yönü hamurun büyüklüğüdür. Büyüklük ise iki santimetre kadardır. 

Hıngelin hazırlanma ve pişirilme yöntemi ise şu şekildedir. Hamurunun içeriği değişkenlik gösterebilmektedir. Un, su, tuz veya yumurta, un, su ve tuzdan oluşmaktadır. Hamurun sertliği kulak memesi kıvamından biraz fazla olmaktadır. Çünkü haşlama sırasında suda kopmalar veya parçalanmalar yaşanmaması amaçlanmaktadır. Mayasız olarak hazırlanan Hıngel hamuru hazırlama tekniğinden ötürü mantıya benzemektedir. Yapılışında hamur malzemeleri derince bir kap içerisine konarak yoğrulur. Yoğrulan hamurun açılması kolay olabilecek büyüklükteki ‘künde’ adı verilen beze parçacıklarına ayrılmaktadır. Birkaç dakika dinlendirilen hamur, önce merdane yardımıyla daha sonra ise oklavayla açılır. Hamur ne çok incelikte ne de çok kalınlıkta olmaktadır. Açılan hamur, bıçakla küp şeklinde kesilerek parçalara ayrılır. Bir tencerede kaynamakta olan tuzlu suyun içine açılmış olan hamur parçacıkları konur. Çiğ kalmamasına dikkat edilerek pişirilip süzdürülür.

Servis tekniği, genişçe bir kabın içerisine tercihe göre sarımsaklı veya sarımsak olmayan yoğurt eklenir. Yoğurdun üzerine süzülen Hıngel hamurundan kabın hacmini taşırmayacak kadar eklenip bu kez de üzerine sarımsaklı yoğurt dökülür. Tercihe bağlı olarak Julienne ya da küp halinde doğranan soğanlar bir tavada tereyağı içerisinde pembeleşinceye kadar kızartılır. Servis tabağının üzerine dökülüp yemeğe hazır halde sunulur.

Not olarak belirtilmesi gerekilen bir nokta bulunmaktadır. Hamurun kıvamı normal mantı vs. hamurlarına oranla biraz sert olmaktadır. Çünkü haşlama sırasında yırtılıp parçalara bölünmemesi gerekmektedir. Eğer kesilmiş parçalar fazla kalırsa meşakkatli işlemlere gerek kalmadan doğrandığı yerde bile biraz kurumaya bırakılarak daha sonra tüketilebilir.

İçi dolu yapılan Hıngel yemeği de şu şekildedir. İç harcına haşlanmış patates, soğan, tuz ve istenilen baharat ürünleri eklenerek oluşturulur. Hamur yine aynı şekilde hazırlanmaktadır. Sarılması kolay olması için içli Hıngel hamurunun içsiz olana nazaran yumuşak bir yapıda elde edilmesi gerekmektedir. Merdane ve oklava yardımıyla açılan hamur ya çay bardağı ağzı genişliğinde ya da büyük küpler halinde kesilir. İçerisine hazırlanan patates harcı eklenerek ağzı kapatılır. Kaynama halinde olan tuzlu suya eklenerek pişmeye bırakılır. Hamurun kalınlığına göre pişme süresi beş - on dakika süren hamur süzdürülüp içerisinde sarımsaklı veya sarımsak olmayan yoğurtlu kaba dökülür. Üstüne soğan kullanılmadan sade tereyağı konmaktadır. Bilinen bir başka tarifte ise yoğurtsuz servis yapılmaktadır.

Gürcistan'da da görsellerdeki gibi yapılan Hıngel biraz büyük şekilde olmasıyla Türkiye’dekinden ayrılmaktadır. Ahıska Türkleri'ndeki Hıngel’in Türkiye’deki Hıngel’den ayıran pişirme tekniği dikkat çekmektedir. Türkiye’de Hıngel kaynar haldeki suda pişirilirken Ahıska Türklerinde buharda pişirme tekniğinde yapılmaktadır.  Bu işlem sonrasında tenceredeki suyun da başka yemekte değerlendirildiği bilinmekle beraber Karapapak (Terekeme) Türklerinde de bu yöntem kullanılagelmiştir. Ayrıca bu yemeğin pişirilme tekniği ve içeriği dağılımın geçmiş tarihlerde birlikte ikamet eden toplulukların yemek kültüründeki benzerliğin devam etmesi durumunu göstermektedir.

Referanslar

Başçı, E. K. Hıngal (Hınkal) Nedir? 03 06, 2024 tarihinde harbiyiyorum.com: https://harbiyiyorum.com/hingal-hinkal-nedir, (Erişim adresi: 06, 11 2014); Bayat, G. (2020). Kars’ın Yerel Yemekleri ve Yerel Ürünlerin Kars’taki Yiyecek İçecek İşletmelerinde Kullanımının Sürdürülebilir Gıda Kapsamında Değerlendirilmesi, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(3): 2640-2654; Haberleri, R. Hingel nerenin yemeğidir? İçsiz mantı hingel hangi yöreye ait bir yemektir? 06.03.2024 tarihinde Sabah: https://www.sabah.com.tr/roza/mutfak-sirlari/hingel-nerenin-yemegi-icsiz-manti-hingel-hangi-yoreye-ait-bir-yemektir, (Erişim tarihi: (10 06 2020). https://www.kafkasyaylasi.com.tr/urun/44/iletisim, (Erişim tarihi: 07.03.2024); İlker Öztürk, V. A. (21.06.2018). Kırsal Turizm Kapsamında Sivas’ın Yöresel Mutfağı, Uluslararası Kırsal Turizm ve Kalkınma Dergisi, 2(1): 23-28; Kars Yöresi Yemek Kültürü. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı: https://kars.ktb.gov.tr/TR-54860/kars-yoresi-yemek-kulturu.html , (Erişim tarihi: 07.03.2024); Kemaloğlu, M. (2011). Terekeme - Karapapak Türkleri ve Yemek Kültürü (Muş-Bulanık Çevresinde), Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2): 415 - 438; Kemaloğlu, M. (2012). Terekem - Karapapak Türkleri Yerleşim Alanları, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3(1): 55-81.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Hengel#:~:text=Hengel%2C%20hangel%20veya%20hingel%20(T%C3%BCrk%C3%A7e,Erzurum%2C%20Kars'ta%20yap%C4%B1l%C4%B1r, (Erişim tarihi: 2024, 03 02); Yılmaz Seçim, M. K. (2019). Türkiye’de Yaşayan Ahıska Türklerinin Yemek Kültürü. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(4): 1631-1647.