Amasya, kıyı Karadeniz ile Anadolu’nun diğer bölgelerini bağlayan, prehistorik çağlardan günümüze ulaşan önemli bir yerleşim merkezidir. Kent, Yeşilırmak Nehri’nin oluşturduğu derin bir vadi içerisine kuruludur. Yeşilırmak Nehri’nin ikiye ayırdığı vadinin kuzeyinde yaklaşık 300 metre yüksekliğinde Harşena Dağı yer almaktadır. Harşena Dağı’nın yamaçlarındaki ilk yerleşimler Erken Tunç Çağı’na kadar uzanmaktadır. Amasya Kalesi, Harşena Dağı’nın üzerine inşa edilmiş, dağın üzerinde ve eteklerinde, kale yapısının yanı sıra sarnıç, hamam ve surlar gibi yapı kalıntıları ile irili ufaklı bir dizi kaya mezarı ve Kral Kaya Mezarları yer almaktadır.

Amasya, MÖ IV. yüzyılda Pontus Krallığı'nın başkenti ve uzun yıllar da bu krallığın merkezi olmuştur. Antik dönemin ünlü coğrafyacısı ve aynı zamanda Amasyalı olan Strabon, Kızlar Sarayı olarak adlandırılan bölümde yer alan beş adet Kral Kaya Mezarı’nın Pontus krallarına ait olduğunu belirtilmektedir. Mezarların çevresinde yapılan araştırmalar sırasında bir mezarın yakınında bulunan kitabe ile o mezarın tam olarak tarihlendirilmesi sağlanmıştır. Mezar yapıları, Harşena Dağı’nın güney eteklerinde, ana kayalar oyularak inşa edildi. Şehrin simgelerinden olan bu mezarlar anıtsal boyutlarda inşa edildiğinden bir nekropol algısı oluşturmaktadır. Mezarların etrafı ters U biçimindeki galeriler ile çevrili olup üçü üçgen alınlıklıdır. Pontus Kral Kaya Mezarları’nın en büyüğü batı yönünde, en sonda konumlanan mezar yapısıdır. Bu mezar, Büyük Kral Mezarı olarak da adlandırılmaktadır. Mezarın yüksekliği 15 metre, genişliği sekiz metre, derinliği altı metredir. Farklı kot ve noktalardaki mezarlara, kayaların oyulması ile oluşturulan yollar ve merdivenlerle ulaşılmaktadır. Doğu yönünde inşa edilen kral mezarlarından üç tanesi, birbirine oldukça yakındır. Bu üçlü mezarlardan en doğuda olanının bulunduğu yerden daha üst kotta diğer iki mezar yapısı yer almaktadır. Bu mezarlardan batıda olanı, ortadaki mezara göre daha öne çıkarılarak yapıldı. Diğer bir kral mezarı da benzer şekilde kalker kayalara oyularak üçlü mezarlar ile batıdaki en büyük olan mezarın arasında konumlandı. Kral kaya mezarların yapıldıkları dönemlerden bu yana, bazı mimari özellik ve detayları tahrip oldu ve bu vaziyette günümüze ulaştı. Mezarların önlerinde sütun ve sunak gibi elemanlara ait kalıntı izlerine rastlanmaktadır.

Yıllar içinde aldıkları tüm hasarlara rağmen Kral Kaya Mezarları konum ve boyutları ile kent siluetinin şekillenmesinde etkin bir rol oynamaktadır. Harşena Dağı’nın, Yeşilırmak Nehri ile vadinin doğal manzarası, ana kayaya oyularak inşa edilen Pontus Kral Kaya Mezarları ve Yalıboyu Evleri’nin birlikte oluşturduğu bütünleşik kompozisyon oldukça önemli bir doku ve değerli miras öğeleridir. Harşena Dağı ve Pontus Kral Kaya Mezarları 2015 yılında, UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi’ne alınmıştır.