Hacı Bekir Lokumcusu (Ali Muhiddin Şekerci Hacı Bekir)

Gastronomi Yeme-İçme İşletmesi Pastane

(İstanbul, 1777 – )

Şirketin sahibi Hacı Bekir Efendi, Kastamonu’dan İstanbul’a gelip 1777 senesinde Bahçekapı semti civarında küçük bir şeker imalat dükkânı açtı. Hacı Bekir Efendi, Avrupa’da rafinelerde üretilen o günkü ismi ile kelle şekerine çeşitli aromalar ilave ederek akideler üretmeye başladı. 1811 yılında Alman bilim adamı Constantin Kirchoff’un bulduğu nişastayı un yerine kullanması sonucu lokumu üretti ve lokumun mucidi oldu. Osmanlı Sarayı, Hacı Bekir Efendi’nin ününü duyunca dönemin padişahı II. Mahmud, Hacı Bekir Efendi’yi sarayın Şekercibaşılığı’na getirdi. Bir İngiliz gezginin Hacı Bekir lokumlarını ülkesinde Turkish Delight olarak ikram etmesiyle İngilizce konuşulan coğrafyalarda lokum Turkish Delight olarak yayılmaya başladı. Lokum, Fransa ve Balkanlarda ise “Lokoum” olarak adlandırılmaktadır. Lokum ismi Arapça’dan rahat-ül hulkum tabirinden gelmektedir. Rahat-ül hulkum ise, gırtlağı rahatlatan anlamı taşımaktadır. Zaman içerisinde bu kelime lokum’ olarak evrildi.

Hacı Bekir Efendi’nin vefatı ile şekercibaşılık unvanı babadan oğula geçti. Hacı Bekir Efendi’nin oğlu Mehmed Muhiddin Efendi, Viyana’da düzenlenen fuarda Osmanlı şekerlemeleri ile gümüş madalya aldı. Fuarda batılı katılımcıların marka kullandığını gören Mehmet Muhiddin Efendi, Osmanlı’nın ilk firmasını kurdu. Daha sonra Almanya’da Köln fuarında gümüş (1888) ve Belçika’da Brüksel fuarında altın madalya (1897) kazandı. Chicago fuarında bir Türk simgesi olan lokumu Amerika kıtasına taşıdı.

Mehmed Efendi’nin vefatı sonrası işleri devralan Ali Muhiddin Bey, 1906 yılında Fransa’da fuarlarda altın madalyalar kazanarak firmaya altın dönemini yaşattı ve firmayı uluslararası bir marka haline getirdi. Ali Muhiddin Bey’e 1911 yılında Mısır Sarayı’nın da şekercibaşılık unvanı verilmesiyle firma Mısır’da da şubeler açtı. 1926 yılında gelindiğinde, Atatürk’ün emirleriyle ülke sanayisini uluslararası alanda tanıtmak maksadıyla gerçekleştirilen ilk yüzer sergiye Hacı Bekir firması da katıldı. Firma, günümüze kadar dünyanın en tanınmış gıda ve şekerleme fuarlarına katılarak başarılar elde etti.

Dünyanın en eski 100 markasından biri olan firma Hacı Bekir Sanayi A.Ş.’de üretilen mamuller, Ali Muhiddin Hacı Bekir Ticaret A.Ş.’nin sahibi olduğu dört dükkân, bir franchise işletmesi ve muhtelif bayiler kanalı ile pazarlanmaktadır. Hacı Bekir markası sadece bir şekerleme üreticisi değil aynı zamanda dünya çapında İstanbul ile özdeşleşmiş önemli bir Türk simge olarak bilinmektedir. Hacı Bekir Lokumları sayesinde Türk Lokumu deyimi dünyada benimsenmektedir.

Batı ülkelerinde lokumun taklit edilmeye çalışılması sonucunda jel şekerler ortaya çıktı. Napolyon, Churchill ve Picasso’nun lokum sevdikleri bilinmektedir. Türk-Osmanlı kültürünün simgelerinden biri haline gelen Hacı Bekir dönemin yaşam tarzını belgeleyen yerli ve yabancı yazarlarca kaleme alınmış roman ve yazılarda yer aldı, hatta ünlü Ressam Amadeo Preziosi tarafından resmedildi. Tablonun orijinali Paris Louvre Müzesi’nde, litografik reprodüksiyonu ise Topkapı Sarayı’nda sergilenmektedir.

Hacı Bekir markası, dünyada tanınan Amerikan yapımı Law and Order dizisinde bir replikte şu şekilde geçmektedir: “Dünyanın en iyi şekeri, Hacı Bekir. İstanbul’dan getirdim”. Yine Narnia Günlükleri filminde de bir sahnede filmin kahramanlarında olan Yaramaz Edmund’un Beyaz Cadı’dan istediği ilk şey Türk lokumu oldu. Yunan şair Maria Yordanidu Loksandra adlı şiirinde “Nefesin muhallebi ve gül şerbeti kokuyor ve narin boynun Hacı Bekir lokumu gibi” şeklinde bir dizede Hacı Bekir lokumu üzerinden metaforik bir anlatım yapmaktadır. Prenses Mishap Haydar’ın Arabesk adlı kitabında, “Ortadoğu’yu bildiğini öne süren biri Türk lokumu yapımcısı Hacı Bekir’i bilmek durumundadır. Ne var ki bu lokumun en iyilerini ancak birkaç Avrupalı tatmıştır.’’ cümleleri geçiyor. Yine Charles Dickens’ın The Mistery of Edwin Drood adlı kitabında Türk lokumundan bahsettiği bilinmektedir.

Birçok ülkede temsilcilikleri bulunan Hacı Bekir Lokumcusu; başta lokum olmak üzere, şekerleme, akide, ezme, acıbadem kurabiyesi, helva, bisküvi, kek ve hamur tatlıları üretip toptan ve perakende olarak pazarlama ve ihracat yapmaktadır.

Referanslar

Güvemli, O. (2018). Türkiye’nin Yaşayan En Eski İşletmesi: Hacı Bekir Şekerleme, Accounting and Financial History Research Journal, 74-94; Tan, N. (2007). Türk Şekerciliğinin Öncüsü Araçlı Hacı Bekir Ailesi. Ankara: BRC Basım; http://www.bbc.com/travel/story/20181003-the-secret-story-behind-turkish-delight/, (Erişim tarihi: 09. 01. 2018); https://www.haberturk.com/ekonomi/haber/haber/747385-turkiyenin-en-eski-firmasi/, (Erişim tarihi: 10. 01. 2020); http://www.hurriyet.com.tr/gundem/bu-film-ingilterede-lokum-satislarini-patlatti-3601644/, (Erişim tarihi: 10. 01. 2020); https://www.hacibekir.com/Kurumsal/4257/haci-bekir/, (Erişim tarihi: 05. 01. 2020).