Hititler’den günümüze uzanan çömlekçilik sanatına ev sahipliği yapan Nevşehir’in Avanos ilçesi sınırları içinde, ailede bu sanatı sürdüren beşinci kuşaktan çanak ustası Güray Tüysüz tarafından çağdaş müzecilik anlayışıyla hizmete açıldı (2014). Müzenin mimarisi, Kapadokya’daki yeraltı şehirlerinin yaşam alanlarından esinlenerek tasarlanan özgün bir yapıya sahiptir. Mimari yapısı ve konsepti müzeye dünyanın ilk ve tek yeraltı seramik müzesi olma özelliğini kazandırdı. Teşhir salonları, sosyal etkinlik alanları ve diğer hizmet birimlerinin bulunduğu bu ünik yapı, kayaya oyularak yerin 20 metre altında 1.600 metrekarelik bir alana inşa edildi. İlk çağdan günümüze Anadolu’da çömlek ve seramiğin evrimi, orijinal eserlerle sergileniyor.

Güray Müze, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından özel müze statüsünde tanınmış 260 müzeden biridir. Güray Seramik Limited Şirketi’ne bağlı olan müze, Nevşehir Müze Müdürlüğü tarafından denetleniyor. Anadolu’nun birçok farklı bölgesinden çıkan ve her biri Kültür ve Turizm Bakanlığı Müzeler Genel Müdürlüğü envanterine kayıtlı tarihi çömlek ve seramik eserlerin toplanarak oluşturulduğu ve tarihi MÖ 5.000 yılına dayanan eserlerin sergilendiği müze, yıl boyunca açık olup, gündüz saatlerinde müze ziyaretçilerine hizmet veriyor, akşamları ise mistik ortamında, yemekli toplantı, seminer, sempozyum, kokteyl, dans, sema gösterisi ve konser gibi organizasyonlar için özel salon olarak kullanılıyor. Söz konusu etkinlikler için müze 500 kişiye kadar hizmet verebiliyor. Müzede görevli bir arkeolog, ziyaretçileri kapıda karşılıyor ve müzenin kısa bir tarihçesini aktarıyor. Müzeye gelen ziyaretçiler, çömlek ve seramik imalatının tüm adımlarını bizzat görüyor ve ustalar eşliğinde kendi ürünlerini tasarlayabiliyor.

Gerek pişmiş toprak seramik eserleri gerekse de küçük buluntuları ile yaklaşık 500 parçalık zengin bir koleksiyona sahip olan müze, üç bölümden oluşuyor. Kronolojik bir sergilenmenin yapıldığı antik eserler salonunda; Geç Kalkolitik dönem, Tunç ve Demir Çağları ile Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait seramik ve çömlek eserler sergileniyor. Bilimsel araştırmalar ışığında oluşturulan bu sergi, Anadolu’da Antik Çağ’dan günümüze seramiğin gelişim aşamaları ile ilgili bir kesit sunuyor. Ayrıca Anadolu’nun farklı coğrafi bölgelerine ait lokal seramikleri bünyesinde bulundurması ile de Anadolu’da seramiğin gelişimine toplu bir bakış açısı sağlıyor. Modern eserler salonunda; Türkiye’de yetişmiş dünyaca ünlü çağdaş ve geleneksel seramik sanatçıları ve onlara ait eserler tanıtılıyor. Fuaye/Kafeterya; birbirine bağlı iki koridor biçiminde olup, kafeterya ve sergi salonundan oluşuyor. Bu bölüm aynı zamanda resim, heykel, seramik, fotoğraf gibi güzel sanatların her alanından sanatçıların eserlerinin tanıtıldığı, imza ve tanıtım günü gibi çeşitli etkinliklerin düzenlendiği bir sanat galerisidir. Anadolu arkeolojisine ait önemli eserlerin sergilendiği müzede Eski Asurca çivi yazılı iki tablet de bulunuyor. Satın alma yoluyla müze koleksiyonuna kazandırılan bu belgelerden ilki MÖ 1809 tarihli olup, yapılan bir ödeme ile ilgilidir. Diğer tablette ise bir hayvanın bazı kısımları (boyun, deri, göğüs, omuz) için farklı şahısların yaptıkları ödemeler listeleniyor. Belge, hem Eski Asurca metinlerde ilk defa veya nadir geçen kelimeleri ihtiva etmesi hem de içeriği sebebiyle dikkat çekicidir. Van civarı bir kasabada bulunan ve müzede sergilenen 3.200 yıllık geyik tasvirli çömlek ve kaidesi ise dünyada sadece İran, İngiltere ve Türkiye’de bulunuyor.