Giduts Manastırı
DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Manastır
2025
-
2025
Van'ın kuzeyinde bulunan Çitören Köyü'nün Van Gölü'ne doğru uzanan kısmının karşısında yer alan Çarpanak Adası'nın güneybatı bölümünde bulunan Giduts Manastırı; jamatun, şapel, kilise, misafirhane, kütüphane ve mezarlık bölümlerinden oluşmaktadır. Söz konusu manastırın, kilise ve jamatun (kilise ev anlamına gelir, toplantı alanı olarak kullanıldığı gibi cenaze kaldırmak için de bu bölüm kullanılmaktadır) bölümleri günümüze kadar ayakta kalmayı başarmıştır.
Manastırın adı 1414 yılına tarihlenen bir el yazmasına göre “Ctouts” olarak geçmektedir. Söz konusu manastır inanışa göre; Kutsal Haç, Aziz Yuhanna, Aziz Gregorie ve Azize Hripsime, dörtlü koruyucu adına kurulmuştur. 1700 yılına tarihlenen bir diğer el yazmasına göre ise manastır, Saint Gregorie adına yapılmış ve XV. yüzyıla kadar kesintisiz ola faaliyetini sürdürmüştür. 1462 yılında yeniden inşa edilen manastır XVII. yüzyılın ortalarında tekrar canlanmaya başlamıştır. 1703 yılında meydana gelen depremden dolayı yapı zarar görmüş ve 1712-1720 yılları arasında manastır esaslı bir onarım geçirmiştir. Yapıda bulunan çan kulesi ve jamatun, kilise inşa edildikten kısa bir süre sonra yapılmıştır 1801-1829 yılları arasında manastırın bazı bölümleri esaslı bir onarımdan geçmiştir. 1890’li yıllarda bölgeye gelen gezginler manastırda sekiz adet rahibin bulunduğunu ifade etmişlerdir.
Söz konusu manastır 1915 yılına kadar aktif olarak kullanılmış, 1918 yılından itibaren yapı terk edilmiştir. Günümüzde sadece kilise ayakta kalmayı başarabilmiştir. Manastıra yönelik koruma projesi 2010-2012 yılları arasında Van 100. Yıl Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Restorasyon Anabilim Dalı'nda öğretim üyesi olarak görev yapan Doç. Dr. Şahabettin Öztürk tarafından yürütülmüştür.
Referanslar
Özkan, B. İ. (2024). Van Çarpanak Adası’nda Bulunan Giduts Manastırının İnanç Turizmi Potansiyeline Dair Bir Değerlendirme, Turist Rehberliği Nitel Araştırmalar Dergisi, 5 (1): 1-18; Gündoğan, Ş., Şahin, S. ve Kavaklı, E. (1997). Çarpanak Adası’ndaki Orta Çağ Yapıları, Türk Arkeoloji Dergisi, (51): 107-116; Öztürk, Ş. (2021). Çarpanak Adası Ctotus-Ctuc Manastırı (Surp Garabet-Gtuds) Koruma Projesi Hakkında Bir İnceleme, Online Journal of Art & Design, 9(1): 61-86.