Fatsa Fındığı, Ordu ilinin Fatsa ilçesi ve çevresinde yetiştirilen fındığın (Corylus avellana L.) yerel adını ifade eder ve dış ticaret sınıflandırmasında “Levant kalite” içinde “Levant Ordu” alt grubu olarak değerlendirilir. Bu adlandırma, Giresun kalite üretim bölgesi dışında kalan sahil ve orta-yüksek kuşakların ürünlerini kapsayan geleneksel bir kalite ayrımına dayanır. Levant kalite, genel olarak Giresun kalitesine kıyasla yağ oranında bir miktar daha düşük değerler gösterebilse de, endüstriyel işlemeye elverişlilik, randıman (iç oranı), kavrulma davranışı ve duyusal profil açısından uluslararası pazarda yüksek kabul görmektedir. Fatsa havzasının deniz etkili, nemli-ılıman iklimi; yıl boyuna yayılan yağış rejimi ve kademeli yükselti basamakları, fındığın eko fizyolojik gereksinimlerine uyumludur. İlçede ve Ordu genelinde yaygın yetiştirilen çeşit kompozisyonu esasen Palaz, Çakıldak ve Tombul ekseninde şekillenmekte; Kalınkara ve İncekara gibi yerel genotipler ise daha sınırlı oranlarda varlığını sürdürmektedir. Rakım ve yamaç yönelimi gibi topo-klimatik farklılaşmalar, meyve ağırlığı, kabuk kalınlığı ve iç verimi gibi kalite parametreleri üzerinde çeşide özgü etkiler yaratır; bu nedenle üretim kararlarında mikro-habitat koşulları belirleyici olmaktadır.

Hasat takvimi sahilden orta ve yüksek kuşaklara doğru kademeli biçimde ilerler. Sahil kuşağında erken Ağustos, orta kuşakta Ağustos ortası, yüksek kuşakta ise Ağustos sonuna yaklaşan başlangıç dönemleri, yıllık iklim koşulları ve fenolojik gözlemler doğrultusunda il düzeyindeki komisyonlarca duyurulur. Bu takvime uyum, erken veya geç hasadın yol açabileceği kalite kayıplarını (nem, kırık oranı, küflenme riski, duyusal bozulma) sınırladığı için kritik önem taşır. Ürün Fatsa’da çoğunlukla kabuklu olarak tüccar ve borsa kanalıyla pazara arz edilmekte; kırma–seçme–iç fındık üretimine yönelik tesis altyapısı ise ilçe ve yakın çevrede gelişimini sürdürmektedir. Piyasa oluşumu ve fiyat keşfi süreçlerinde yerel borsanın günlük/geçmiş veri akışını sağlaması şeffaflık açısından işlevseldir. Ulusal ölçekte ise Toprak Mahsulleri Ofisi’nin müdahale alımları ve dönemsel stok satış politikaları, serbest piyasaya referans niteliğinde çıpa oluşturarak üretici gelirlerinin istikrarına katkı verir; farklı mahsul yıllarına ait Levant kalite kabuklu fındıklar için yayımlanan satış esasları, özel sektör sözleşmeleri ve ihracat bağlantıları bakımından da yol göstericidir.

Fatsa Fındığı'nın yerel ekonomideki ağırlığı, yalnızca tarla ve işletme ölçeğindeki çıktı ile sınırlı değildir. Belediye ve meslek örgütleri destekli fuar ve tanıtım etkinlikleri, üretici ile sanayi arasındaki etkileşimi artırırken; mevsimsel bilgilendirme faaliyetleri, özellikle hasat ve harman dönemlerinde kalite yönetimi ve iş sağlığı–güvenliği konularında farkındalığı yükseltir. İlçedeki küçük aile işletmeleri için fındık, yıllık nakit akışının belirleyici bileşenidir; kırılgan dönemlerde (ürün kaybı, piyasa dalgalanması, girdi maliyeti artışları) kooperatifleşme ve kamusal düzenlemelerin birlikte çalışması, gelir sürekliliği açısından önem taşır. Küresel değer zincirinde çikolata ve pastacılık sektörleri başta olmak üzere fındık bileşeni talebinin güçlü seyri, Levant Ordu sınıfının niteliklerinin sürdürülebilir biçimde korunması ve izlenebilirliğin güçlendirilmesi hâlinde Fatsa ürününün rekabetçiliğini desteklemektedir.

Sürdürülebilirlik gündeminde öne çıkan başlıca risklerden biri, istilacı kahverengi kokarcadır (Halyomorpha halys). 2017 sonrasında Karadeniz kuşağında giderek artan bu zararlı, meyve üzerinde fiziksel kusurlar ve iç kalitede düşüşe neden olabilmektedir. İl ve ilçe düzeyindeki kurumlar, entegre zararlı yönetimi çerçevesinde biyoteknik (feromon tuzakları), kültürel ve kimyasal mücadele yöntemlerini üreticiye kılavuzlarla aktarmakta; mevsim başında yapılan gözlem ve uyarı mekanizmalarıyla mücadele penceresinin doğru zamanda kullanılması hedeflenmektedir. Bu yaklaşıma, bahçe hijyeni, doğru budama ve dengeli gübreleme gibi agronomik uygulamalar eşlik ettiğinde kalite göstergelerinde gözlenen olumsuz etkiler anlamlı ölçüde sınırlanabilmektedir.

Bütüncül bir değerlendirme ile Fatsa Fındığı, Levant Ordu sınıfının tipik bir temsilcisi olarak Türkiye fındık endüstrisinin üretim, kalite ve pazarlama omurgasında stratejik konuma sahiptir. Agro-ekolojik uyum, çeşit kompozisyonunun esnekliği, yerel borsa ve TMO müdahale mekanizmalarının sağladığı kurumsal çerçeve ile kültürel tanıtım ağları, Fatsa’nın rekabet üstünlüğünü besleyen başlıca unsurlardır. Önümüzdeki dönemde iklim dalgalanmaları ve zararlı baskısına karşı izlenebilirlik, iyi tarım uygulamaları, entegre mücadele ve kalite yönetimi odaklı bir üretim modeli, Fatsa Fındığı'nın ulusal ve uluslararası pazarlardaki itibarını daha da güçlendirecektir.