Eskişehir Çiğböreği (Çibörek)
Gastronomi Yemek/Yiyecek
-
2025
Eskişehir Çiböreği; tuz, su ve undan yapılan küçük topaklar (parçalar) halinde hamurun dinlendirildikten sonra incecik açılarak içerisine, kıyma, su, soğan, karabiber ve tuz ile hazırlanan iç harcının konulmasıyla kızgın yağda kızartılmak suretiyle oluşturulan geleneksel bir Kırım Tatar börek çeşididir. Kıpçak ya da Tatar Türkçesinde “çı”, “şı” lezzetli olan şey manasına gelmektedir. Yine aynı lehçede Börek kelimesi ise “içerisine et doldurulmuş hamur parçaları” anlamında kullanılır. Bu söylenenler ışığında çibörek, “kızgın yağda pişirilen bir börek cinsi” ve/veya “lezzetli börek” anlamına gelmektedir.
Çibörek toplumda çeşitli adlarla anılmaktadır. Bunlar: “guberek, gırbörek, çibörek, çubörek, çiberek vb. şeklindedir. “Çir” sözcüğü Divanü Lügat-it Türk’e göre yağ manasında kullanılmaktadır. Önceleri “Çirbörek” olarak söylenen kelime zamanla Türkçedeki ünsüz düşmesi olayına vakıf olup “çibörek” olarak adlandırılmıştır. Aynı mantıkla yine zamanla ünsüz değişimi yaşanmış ç ve ş harfleri birbirleri yerine kullanılmıştır.
Eskişehir Çiböreğinin malzeme oranı ortalama olarak aşağıdaki gibidir:
Hamur Malzemesi
1 kg Un
5 gr. Tuz ve Su
İçinin Harcı İçin
250 gr. Kıyma
100 gr. Soğan
4 gr. Tuz
4 gr. Karabiber
90 gr. Su
Çibörek üretiminde öncelikle hamur hazırlanır. Eskişehir Çiböreği'nin hamuru diğerlerine göre farklıdır. Bu hamurda yüzde 70 böreklik, yüzde 30 ekmeklik un kullanılır. Unun kalitesi de hamurun kıvam alması için önemli faktördür. Yukarıda belirtilen miktarda un, tuz ve su bir kapa dökülür ve sert bir hamur oluncaya kadar yoğrulur. Sonrasında bir müddet (otuz dakika) oda sıcaklığında dinlendirilir. Sonrasında elli gram Olacak şekilde topaklar yapılıp yine bir müddet (Otuz dakika.) dinlendirilir. Daha sonra dinlendirilmiş hamurlar bir milimetre kalınlığında ve yirmi santimetre çapında merdane yardımıyla açılır. İç harcı da bir kapta iyice karıştırılarak oluşturulur. Hazırlanan iç harcı yirmi beş gram olacak bir şekilde açılmış olan bu hamurun yarısına ince bir biçimde sürülür ve hamur katlanır. İç harcının dışarı taşmaması için kenarları kapatma tırtılı ile kesilerek kapatılır. En sonunda ise hazırlana çibörek 160 °C kızmış derin yağda ortalama 30 saniye içeresinde pişirilir.
Eskişehir Ticaret Odası tarafından Çiböreğin coğrafi işaret başvurusu 17.03.2012 tarihinde 28236 sayısıyla ilan edilmiştir. “Eskişehir Çiğböreği (Çibörek)” adıyla mahreç işaretli coğrafi işaret olarak tescil edilmiştir. Eskişehir’in mutfak kültüründe önemli yer edinen çibörek destinasyonun gastronomi kimliğinin oluşmasında da çok etkili olmuştur.
Referanslar
Çevik, S. ve Yıldırım Saçılık, M. (2018). Gastronomik Kimliğin Oluşmasında Kültürlerarası Etkileşimin Rolü: Eskişehir Örneği, II. Uluslararası Turizm ve Kültürel Miras Kongresi, Şanlıurfa; Çuhadar, Y. (2024). Eskişehir’de faaliyet gösteren çibörek restoranlarına yönelik çevrimiçi tüketici şikayetlerinin incelenmesi, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (46): 640-678; Holat, Z. B., Kozan, H. İ., Sarıçoban, C. ve Yılmaz, M. T. (2012). Kırım’dan Eskişehir’e Geleneksel Lezzet: Çibörek. III. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu (10-12 Mayıs 2012, Konya), ss. 341-342.; Özden, H. (2014). Kırım Türklerinin Meşhur Yemeği: Çibörek, Bizim Ahıska, 34: 34-35.