Ekorekreasyon
Kavram Rekreasyon
Rekreasyonun bireysel, sosyal, fiziksel ve ekolojik yaşamın sağlıklı, iyileştirici ve sürdürülebilirliğine kuvvetle katkı veriyor olması, ekorekreasyon kavramını daha görünür kılarak fonksiyonelliğini artırmaktadır.
Ekorekreasyon; rekreasyonel aktivitelerin ekolojik kurallar ve ekosistem içinde kalarak uygulanması için gerekli önlemlerin alınmasıdır. Ekorekreasyon; boş zaman aktivitelerinin doğal kaynakların, korunarak, değiştirilmeden ve yok etmeden sorumluluk içinde kullanılarak gerçekleştirilmesidir. Ya da ekorekreasyon, boş zaman planlama ve uygulama politikalarına verilen isimdir.
Rekreasyon olgusunun temelinde ekoloji ya da çevre olgusunun ön planda olduğunun bilinciyle, rekreasyonu sıkı sıkıya ekolojiyle ilişkilendiren ekorekreasyon kavramını kullanmanın bir bakıma zorunluluk ve gereklilik oluşturduğunu söyleyebiliriz. Ekorekreasyon, son yıllarda artan çevre sorunlarına karşıt olarak geliştirilmiş, yapılan aktivitelerin ve bunun için yaratılan ortamların, yapay oluşumların, doğaya karşı sorumluluk içeren, doğayı koruyan, değiştirmeye çabalamayan, sürdürülebilir ve sonraki nesillere zarar görmemiş olarak bırakabilme isteğinin zorunluluğundan dolayı kullanılması tercih edilen bir kavram olarak kabul edilebilir.
Ekorekreasyon halen dünyada yaygın kullanılan bir kavram değildir. Doğada gerçekleştirilen bazı ticari amaçlı rekreasyon organizasyonlarında ve kısmen de bilimsel çalışmalarda yer aldığı görülmektedir. Dünyada yaşanan ekolojik sorunların hızla artıyor olması ve bunun olumsuz sonuçlarının toplumsal yaşamda hızla hissediliyor olması, bu sorunlar karşısında yaşanan bilinçli çaresizlik ekolojik duyarlılığı artırmıştır. Bu nedenle ekoturizm, ekokent, ekosiyaset, ekotarım, ekookul, ekopark, ekoenerji, ekoseyehat, ekobahçe vb. gibi kavramlar konunun hassasiyeti ve çevre farkındalığının artırılması amacıyla yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Ekorekreasyon da bu anlamda benzer bir ihtiyaçtan ortaya çıkmış ve kullanılırlığı gittikçe artan bir kavram olmaya başladı.
Ekorekreasyon bir mesajdır. Çevre korumacılık ve çevre duyarlılığını gündeme taşıyarak, ekosistemlerin işleyişi ve sürdürülebilir olması gerekliliğine dikkat çekmektedir. Doğada yapılan her türlü etkinliğin ve yine rekreasyonel kullanımlar için kent içi veya kent dışında yapılacak yapay ve doğal alanlardaki organizasyonların ve tüketim malzemelerinin ekolojik duyarlılıkla uygulanmasını hedefler. Ekorekreasyon faaliyetleri, bireylerin gelişim ve mutluluğu ile doğal kaynakların korunması ve sürdürülebilir kullanımı hedefini, ekonomik hedeflerin önüne koyar. Yapay düzenlemeler, yapılaşmalar, yol, teknoloji ve araçların doğada bulunmasının sınırlanması ekorekreasyon için önceliklidir. Ekorekreasyon, vahşi rekreasyon* uygulamalarına karşıdır.
Ekorekreasyon, açık alan rekreasyon (outdoor recreation), doğa dostu rekreasyon veya yeşil rekreasyon karşılığı olarak da kullanılabilir. Kuş gözlemciliği, doğa yürüyüşü, dağ bisikleti, binicilik, kampçılık, su ve hava sporları gibi etkinlikler ekorekreasyona örnek olarak verilebilir. Ekorekreasyon, ekorekreasyon bilinci (ekoakıl veya ekofikir sahibi olarak çevre duyarlılığını içselleştirmek) ve uygulamalarıyla, rekreasyonel aktivitelere katılan bireylerin ayrıca çevre duyarlılıklarının artırılmasına katkı sağlar. Bu durum bir taraftan aktivitelerin daha çevre dostu ortamlarda yapılmasını sağlarken diğer taraftan bireyin çevresel duyarlılığı ve bilincinin yaşamın diğer alanlarına taşıması sonucunu doğurur.
Ekorekreasyon, çevresel hassasiyetler ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanılması bakımından ekoturizmle benzerlikler taşımaktadır. Bu iki etkinlik grubunun ekolojik duyarlılık ortak noktasıdır. Ekorekreasyon, aynı zamanda, bir rekreasyon etkinlik grubunun adıdır. Burada bireyler, ekolojik yaşam ortamlarında yani bozulmamış yaban hayatı ve doğal alanlarda gözlemler yapmak veya buralarda değişik aktivitelerde bulunmak, doğal ortamların macera, heyecan yaşamak, yeni keşiflerde bulunmak, tanıma gibi bütün olumlu özelliklerinden yararlanarak ve çok çeşitli isimler altında, aletli-aletsiz, araçlı-araçsız, yapay veya doğal malzemeler kullanarak rekreasyona katılan bireylerin ekosistemin bir parçası olarak doğal kaynaklardan yararlanması, bireylerin bu şekilde çevreci, koruyucu ve sürdürülebilir bir kullanım bilinciyle davranarak aktivitelere katılım sağlaması durumları söz konusudur.
Ekorekreasyon, bir boş zaman uygulama politikası olarak da değerlendirilir. Bu durumda, boş zaman aktivitelerinin açık veya kapalı alanlarda ekolojik kurallar ve sisteme uygun planlamalarla, bölgelerin taşıma kapasitesi, fauna ve flora varlığının hassasiyetle korunması gibi hususlara dikkat edilmesi ile tesis, altyapı ve benzeri yapay ve doğal yapılaşmaların yaşama geçirilmesi ön plana çıkar. Doğa merkezci (ekosentrik) çevre etik uygulamalarının, ekorekreasyon aktivitelerinde gözetilmesi ve yaşama geçirilmesi temel ilke olarak benimsenir. Çevre duyarlılığı ve farkındalığının ekorekreasyon aktiviteleriyle tüm yaşama aktarılması çabaları temel alınır. Doğal yaşamın sürdürülebilir ve insan müdahalelerinin en aza indirgendiği önlemler geliştirilir.
*Vahşi rekreasyon; bir doğa etkinliğine çok sayıda insanın yani o doğal bölgenin taşıma kapasitesi üzerinde bir sayıyla katılma ve etrafa zarar verme, katılımcıların çevre duyarlılıklarının ve bilgilerinin yetersizliği, ekosisteme uygun davranmama ve avcılık gibi vahşi aktiviteler sonucu bireylerin boş zamanlarında doğal alanlarda “rekreatif amaçlı” (!) bulunmaları…)
Referanslar
Akgül, B.M., Güneş, G.S., Güçer, E., Durhan, T.A. ve Karaküçük, S. (2017). Boş Zaman ve Çevre: Ekoturizm-Ekorekreasyon. İçinde; S. Karaküçük, S. Kaya ve B. M. Akgül (Editörler), Rekreasyon Bilimi-2. Ankara: Gazi Kitabevi; Callenbach ,E. (2012). Cep Rehberi: Ekoloji (çev. E.Özkan) (Dördüncü baskı). İstanbul: Sinek Sekiz Yayınevi; Çepel, N.(2003). Ekolojik Sorunlar ve Çözümleri. Ankara: TÜBİTAK Yayını; Çepel, N.(2006). Ekoloji Doğal Yaşam Dünyaları ve İnsan. Ankara: Palme Yayıncılık; Karaküçük, S. ve Akgül, B. M. (2016). Ekorekreasyon: Rekreasyon ve Çevre. Ankara: Gazi Kitabevi; Özdemir, A.S., Güçer, E. ve Karaküçük, S.(2016). Rekreasyon ve Turizm. İçinde; S. Karaküçük (Editör), Rekreasyon Bilimi. Ankara: Gazi Kitabevi.