-
2020 (Güncelleme: 27.11.2023)
Farsça bazistan veya bazzazistan sözcüğünden dilimize geçen bedesten; başta mücevher ve değerli taşlar olmak üzere, silahlar, süslü koşum takımları ile değerli kumaşların satıldığı yerler olarak Türk şehirciliğinde ticaret bölgesinin özünü, çekirdeğini oluşturmaktadır. Şehirlerde bedestenlerin kurulduğu yerler ticari faaliyetlerin yoğunlaştığı bölgeler haline gelmiş ve bedestenler mimari olarak da kullanışlı ve sağlam yapılar olarak varlıklarını günümüze kadar sürdürmüştür.
Edirne Bedesteni Eski Camii’ye gelir getirmesi amacıyla Çelebi Mehmet tarafından Mimar Alaaddin’e yaptırılmış (1418). Bursa Bedesteni’ne çok benzetilen ve erken Osmanlı dönemi ticari yapılarının en güzel örneklerinden olan yapı; 14 kubbeden oluşan dikdörtgen şeklindedir ve her kenarında tam merkeze bakan dört kapısı vardır. Dikdörtgen yapının uzun yüzlerinde 14’er, kısa yüzlerinde ise dörder dükkanın bulunduğu 41 x 75 metre ölçülerinde 36 hücre yer almaktadır. Bu hücrelerin (dükkanların) mimari tasarımının ustalığı köşe dükkanlarının kullanımıyla da anlaşılmaktadır. Her köşede L şeklinde ortaya çıkan yamuk dükkanın oluşması sorunu; bu köşelerin ortadan ikiye ayrılmasıyla, üçgen şeklinde iki dükkanı ortaya çıkarmış ve kullanışlı hâle getirmiştir.
Bugünün kapalı çarşısı olarak kullanılan bedestenler kendi dönemlerinde birer banka gibi faaliyet gösteriyordu. Dönemin önemli tüccarlarının dükkan kiralayıp, değerli eşyalarını dolap adı verilen kasalara koyması bunun en önemli göstergesidir. Bu sistemle çalışan dolaplardan birkaç tanesi günümüzde halen Edirne Bedesteni içerisinde görülmektedir. Evliya Çelebi’nin anlatımına göre; Edirne Bedesteni içerisinde Mısır hazinelerini gölgede bırakacak kadar değerli eşyalar saklanmakta ve bunları korumak için Bedesten her gece 60 yeniçeri tarafından korunmaktaydı. Dış kısmında da içinden bağımsız dükkanlar yer alan ve şehir merkezinde Eski Camii’nin yanında yer alan yapı hem şehir halkının hem de turistlerin alışveriş yaptığı önemli çarşılar arasındadır.
Referanslar
Eyice, S. (1992). Bedesten, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı: 302-311; Trakya Kalkınma Ajansı. (2017). Edirne-Kırklareli-Tekirdağ Gezi Rehberi. İstanbul: Tablet İletişim Yayınları.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Uğurluel, T. (2016). Osmanlı’nın Ustalık Eseri Edirne ve Gezi Rehberi. İstanbul: Timaş Yayınları.