Antik Çağ’da Pontos bölgesi coğrafi sınırları içinde yer alan Cıngırt Kayası, günümüzde Ordu’nun Fatsa ilçesine bağlı Yapraklı Köyü sınırları içinde, Karadeniz’e kuş uçumu yaklaşık 750 metre mesafede, 200 metre rakımlı doğal bir kayalığın üzerinde, deniz ve vadiye hakim bir noktada konumlanmaktır. 2006 yılında Prof. Dr. Mehmet Özsait başkanlığında yürütülen Karadeniz yüzey araştırmaları kapsamında, yerleşimden Cıngırt Kale olarak bahsedilmektedir. Cıngırt Kayası’nda 2011 yılının yüzey araştırmalarını takiben 2012 yılında başlayan kazı çalışmaları Ordu Müze Müdürlüğü başkanlığında, Gazi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Ayşe Fatma Erol’un bilimsel danışmanlığında bir ekiple gerçekleştirilmiştir. Kazı çalışmaları üç kazı sezonu boyunca ağırlıklı olarak yerleşimin zirve kesiminde yürütüldü, açığa çıkan mimari kalıntılar ve arkeolojik buluntular üzerinden yapılan değerlendirmeler, iskânın son Pontos kralı VI. Mithradates (MÖ 120-63) döneminden başlayarak, Roma ve Bizans dönemlerindeki sürekliliğini kanıtlayan veriler sunmuştur. Cıngırt Kayası, İskender sonrası Anadolu’da kurulan krallıklardan biri olan Pontos Krallığı kapsamında bir kale karakteri taşıyan arkeolojik bir dokuyu içinde barındırmaktadır. Cıngırt Kayası’nın zirve kesiminin batısında, 45 derecelik açıyla ana kayaya oyulmuş basamaklı bir tünel yapısı yer almaktadır. Tünel uzantısının eteklerde yer alan Kavaklar Deresi ile bağlantılı olduğu öngörülmektedir. Söz konusu yapının benzer örnekleri Karadeniz Bölgesi’nde; Amasya Kalesi’nde, Ordu-Bayadı Kurul Kalesi’nde, Ordu-Mesudiye Arık Musa’da, Samsun-Bafra Asarkale’de, Sinop Boyabat Kalesi’nde, Ünye Kalesi’nde, Şebinkarahisar Kalesi’nde de bulunmaktadır. Basamaklı tünellerin benzer inşa teknikleri göstermesi, eş zamanlı ve kale yerleşimlerinin su ihtiyacının karşılanması amacına hizmet ettikleri önerisini getirmektedir. Kazı çalışmalarından elde edilen veriler yerleşimin VI. Mithradates döneminin kırsal yerleşim stratejisine bağlı olarak Pontos bölgesinin savunma ve denetimini sağlayan phrourionlardan oluşan güvenlik zincirinin bir halkası olabileceğini göstermektedir. Roma İmparatorluğu döneminde MS III. yüzyılda yerleşimin iskân görmesi, imparator Valerianus döneminde Goth saldırılarının artmasıyla Pontos bölgesi doğu sahillerindeki kalelerin garnizon olarak kullanılmaya başlanmasıyla açıklanabilmektedir. Cıngırt Kayası kazılarından ele geçen MS III. yüzyıl İmparator Valerianus, Volisianus-Gallus, Gallianus ve Alexander Severus dönemi bronz sikkeleri, söz konusu tarihsel süreçle örtüşen veriler sunmakta, yerleşimin Roma İmparatorluk dönemi iskânına tanıklık etmektedir. Yerleşimin Bizans döneminde iskân gördüğüne, MS VII. ve VIII. yüzyıllara tarihlenen Bizans kurşun mühürleri, sırlı seramikler ve cam buluntular ışık tutmaktadır.