-
2025
Doğu Anadolu Bölgesi’nde Ardahan iline bağlı bir ilçedir. Gürcistan ve Ermenistan’la komşu, sınır ilçesi olma niteliğine sahiptir. Ardahan il merkezine olan uzaklığı kırk iki kilometredir. İlçenin güneyinde Arpaçay, batısında Ardahan, kuzeyinde Gürcistan ve doğusunda Ermenistan bulunmaktadır. Yüzölçümü 1163 kilometrekare olup nüfusu 2023 yılı itibariyle 8745’tir. Deniz seviyesinden 1950 kilometre yüksekte bulunan ilçeye bağlı otuz bey köy bulunmaktadır. İlçede bulunan Çıldır Gölü 120 kilometrekare, bir kısmı Gürcistan sınırları içerisinde yer alan Aktaş Gölü ise 27 kilometrekare alana sahiptir.
Çıldır, en eski Türk yerleşim merkezlerinden biri olma özelliğine sahiptir. 25 Şubat 1921’de Türk topraklarına katılarak Kars iline bağlı ilçe statüsünü almış, 1992’de Ardahan’ın il olmasıyla birlikte Ardahan’a bağlanmıştır. Yazları ılık ve yağışlı, kışları ise sert ve soğuk geçen karasal iklime sahiptir. İlçe halkı Tereme ve Ahıska Türklerinden oluşmakta farklı kültürler bir arada yaşamaktadır. İlçe ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanmakta, ilçede arıcılık yapılmaktadır.
İlçeye kara, hava ve demiryolu ile ulaşım olanakları mevcuttur. Ardahan iline şehirlerarası otobüslerle gidip Çıldır ilçesine dolmuş veya taksiyle geçmek mümkünken; Kars’a uçak, otobüs ya da trenle seyahat edip ilçeye ulaşmak da tercih edilebilmektedir. İlçede turizm işletme sayısı oldukça sınırlıdır. Sazlısu Köyü’nde bulunan Çıldır Gölü Konağı özel konaklama statüsünde ve sürdürülebilir turizm sertifikalı butik bir işletme olarak hizmet vermektedir. 2025 yılı itibariyle Kars Valiliği tarafından donmuş göl üzerine kurulan Kar’s Küre iglo niteliğindedir. Göl kenarında bulunan sosyal tesislerin yanı sıra Çıldır Göl Vadisi Restoran & Bungalov işletmesi hem yiyecek içecek hizmeti sunmakta hem de sekiz adet bungalov evle ziyaretçilere konaklama imkanı sunmaktadır. Çıldır Gölü’ne has sarı sazanın (sarı balık) servis edildiği Atalay’ın Yeri adlı işletme de balık restoran olarak göl kenarında hizmet vermektedir.
2023 yılı itibariyle Çıldır ilçesini 154 yabancı 3291 yerli olmak üzere toplam 3445 turist ziyaret etmiştir. Ortalama kalış süresi yabancı ziyaretçiler için 1,68; yerli ziyaretçiler için 1,70’tir. 2024 yılı itibariyle kara yoluyla Aktaş sınır kapısından giriş yapan vatandaş sayısı 106057’dir. İlçe sınırları içerisinde turizme kaynaklık eden zengin bir potansiyel bulunmaktadır. Doğu Anadolu Bölgesi’nin Van Gölü’nden sonra en büyük gölü olan Çıldır Gölü, ilçeyi özellikle kış turizmi faaliyetleriyle ön plana çıkarmaktadır. Karın yerde kalış süresinin uzun olması ve fiziki koşulların elverişli olması, kış aylarında buz tutan Çıldır Gölü’nde kayak, buz pateni ve birçok kış sporunun yapılabilmesine olanak sunmaktadır. Donan Çıldır Gölü’nde Eskimo usulü balık avcılığı yapılması ilçenin kendine has özelliklerindendir.
Her kış düzenlenen Çıldır Altın At Kristal Buz Festivali, atlı okçuluk, rahvan at yarışı, cirit gösterisi, halk oyunları gösterileri ve buz pateni gibi etkinliklerle bölgenin turizm potansiyelini duyulmasını sağlamakta ve oldukça büyük ilgi görmektedir. Kars-Ardahan illeri arasında yer alması sebebiyle Doğu Ekspresi turlarının son durağı olan Kars’a gelip Çıldır Gölü’nü ziyaret eden turistlerin sosyal medyadaki paylaşımlarıyla birlikte ilçenin bilinirliği artmaktadır. 2025 yılı itibariyle Çıldır Gölü’nde ilk Buz Şenliği yapılmıştır. Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü sporcularının curling ve sürat pateni gösterileri, Kafkas ve halk oyunları ekibi gösterileri ve Türkiye Artistik Buz Pateni milli takım sporcularının performans gösterileri Çıldır Gölü’nün tanıtımına katkı sunmuştur.
Kısır Dağı ile Akbaba Dağı arasındaki tektonik bir çöküntünün içinde yer alan Çıldır Gölü çevresindeki doğal zenginlikler ve biyolojik çeşitlilikle de dikkat çekmektedir. Kar suları, kaynaklar ve her iki dağdan inen çay suları ile beslenen göl suları tatlıdır. Göl, kuzeydoğu kıyısında bulunan Akçakale (Kuşadası) adasında farklı kuş türlerine (karabatak, balıkçıl, tulumboğaz ve martı) ev sahipliği yapmaktadır. Bu bakımdan Çıldır Gölü, kuş gözlemciliği için de fırsatlar sunmaktadır. Çıldır Gölü, kış turizmi etkinlikleriyle popülerliğinin artmasıyla birlikte yaz dönemlerinde de talep görmekte, Uluslararası Çıldır Göl Festivali’nde pek çok ziyaretçiyi ağırlamaktadır. Çıldır, kış turizmi ve etkinlik turizmi faaliyetlerinin yanı sıra kuş gözlem turları, fotoğraf çekim gezileri ve kamp turizmi olanaklarıyla da ziyaretçileri ağırlamaktadır.
Türk kültüründe önemli bir yeri olan ve somut olmayan kültürel miras listesinde yer alan aşıklık geleneği ilçede hâlâ yaşatılmaktadır. Aşıklık geleneği denilince akla ilk gelen isimlerden olan Aşık Şenlik ve Şeref Taşlıova Çıldır doğumludur. Şeref Taşlıova 2008’de UNESCO’nun “Yaşayan İnsan Hazinesi” ilan edilmiştir. İlçede her yıl yaz döneminde Aşık Şenlik’i anmak için düzenlenen Aşık Şenlik Kültür Festivali uluslararası çapta da ilgi görmektedir.
İlçede yer alan Aktaş Gölü, 2015’te Ulusal Önem Haiz Sulak Alan tescilini almıştır. Aktaş Gölü’nün kuzeyinde Türkiye-Gürcistan Aktaş sınır kapısı bulunmaktadır. Tepeli pelikan, ak pelikan, boz kaz, karabatak, Van Gölü martısı, kadife ördek ve angıt gibi farklı kuş türlerinin bulunduğu Aktaş Gölü tepeli pelikan ve ak pelikanın Türkiye’de kuluçkaya yattığı nadir yerlerdendir. Aktaş Gölü, sürekli hareket halindeki on iki adacığıyla farklı bir özellik taşımakta ve sodalı suları ile bilinmektedir. Çevredeki küçük dere sularıyla beslenen göl suları Kura Nehri’ne akmaktadır. İlçeden Karasu ve Kura nehirleri geçmektedir. Başköy Deresi, Büyük Dere ve Karaçay diğer su kaynaklarıdır.
Çıldır’da yer alan Öncül Köyü Kaplıcası ve Deveboynu Kaplıcası, şifalı su kaynakları da önemli bir turizm kaynağı oluşturmaktadır. İlçeye bağlı Kurtkale nahiyesinin doğusundaki Övündü Köyü’ndeki mağara yerleşimleri mağara turizmi için potansiyel taşımaktadır. Taşköprü kitabeleri, Kenardere Köyü’ndeki Ampuri Kilisesi, Yıldırımtepe Köyü’ndeki Kacistsihe Kalesi, Çala Köyü’ndeki Gürcü Kilisesi, Övündü Köyü’ndeki Vaşlobi Manastırı, Kurtkale ve Şeytan Kalesi ilçenin başlıca tarihi yapılarıdır. Çıldır Gölü içerisinde yer alan Akçakale Adası, birinci derece arkeolojik sit alanı olma özelliğine sahiptir. Ayrıca ilçeye on beş kilometre mesafede olan Şeytan Kalesi diğer kalelerden farklı olarak etrafı çok yüksek ve sarp kayalıkların kuşattığı Karaçay Vadisi’nin içindeki bir tepeciğe kurulmuş olmasıyla bilinmektedir.
Referanslar
Ardahan İli 2022 Yılı Çevre Durum Raporu (2023), Ardahan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/ardahan_-cdr2022-20230712154253.pdf, (Erişim tarihi: 10.02.2025) ; Ardahan İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2024). Ardahan Turistik Yerler. https://ardahan.ktb.gov.tr/TR-55797/gezilecek-yerler.html (Erişim tarihi: 10.02.2025); Çıldır Kaymakamlığı (2025). Çıldır Hakkında Bilgi. http://www.cildir.gov.tr/ilcemiz, (Erişim tarihi: 15.02.2025); Kıngır, S., Şeyhanlıoğlu, H. Ö. ve Mete, Y. M. (2020). Ardahan İlinin Kış Turizm Potansiyeli Açısından Değerlendirilmesi. [Sözlü Bildiri],1st Internatıonal Wınter Tourısm Congres, ss. 312-319, Erzurum, Türkiye; Kültür ve Turizm Bakanlığı (2025). Ardahan ili gelen ziyaretçi sayıları. https://yigm.ktb.gov.tr/TR-201121/isletme-bakanlik-belgeli-tesis-konaklama-istatistikleri.html, (Erişim tarihi: 18.02.2025); Sezer, B. (2022). Ardahan İli Çıldır İlçesi Ve Çevresinin Ekoturizm Potansiyelinin Değerlendirmesi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Wikipedia (2025), Çıldır, https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87%C4%B1ld%C4%B1r, (Erişim tarihi: 09.02.2025).