Bursa - Mudanya Demiryolu

Ulaştırma İşletmeciliği Demiryolu Yolcu taşımacılığı

(1892 – 1948)

XIX. yüzyıldan bu yana modern raylı ulaşım sistemlerinin inşa edilmekte olması, Avrupa ülke ve kıtalarının sanayileşme ile birlikte dünya genelinde hammadde kaynaklarına ve pazarlara erişim kolaylığı sağlayarak ticareti ve mal akışını hızlandıran önemli bir faktör oldu. O dönemde modernleşme projesi kapsamında Osmanlı Hükümeti yönetimi de karayolu yerine demiryolu hatlarının yapımını önemsedi.

Sanayileşmenin etkileriyle birlikte doğu-batı ticareti için hassas konumda olan Bursa’da ipek ticareti yoğunlaşmış, Avrupa’ya ipek naklini kolaylaştıracak güvenli yollarla ulaşım ve ulaştırma ihtiyacı doğdu. Bursa kent merkezi ile iskelesi konumunda olan Mudanya arasında demiryolu hattı inşa etme düşüncesi ilk kez 1867’de ortaya çıktı, ancak 1872’de devletin gündemine gelebildi. 1874 yılında rayların döşenmesine başlanmış olmasına rağmen ekonomik sıkıntılar nedeniyle yapımı Mösyö Miribel ve Mösyö Laporte adlı iki müteahhide devredildi fakat alacaklarını tahsil edemedikleri için müteahhitler 1875’te inşaatı bıraktılar 1891 yılına kadar hiçbir ilerlemenin kaydedilemediği 16 yıllık bir kayıp yaşandı ve nihayet hiç kimseye verilmeyen imtiyaz Orient Express’in de sahibi olan Georges Nagelmackers’e 99 yıllığına verilerek onarımı ve yapımı tamamlandı ve 17. 06. 1892 tarihinde Bursa- Mudanya Osmanlı Demiryolları şirketini kuran Nagelmackers demiryolu hattını törenle kullanıma açtı. Demiryoluna ait işletmelerin kapsadığı alan 27 hektar ve hat boyunca iki tanesi büyük, 13 tanesi küçük olmak üzere 15’i madeni, 14 kagir köprü, 92 menfez ve altı istasyon bulunmaktaydı. İstasyonlar Mudanya, Yörükali, Koru, Çekirge, Muradiye, Bursa Demirtaş istasyonları olarak kullanılmaktaydı.

Kurtuluş Savaşı’ndan sonra 1931 yılına kadar Şirket tarafından yönetilen demiryolu, devletleştirme politikası gereğince 01. 06. 1931’de Devlet Demiryolları tarafından işletilmeye başlandı.

Anadolu’daki diğer hatlara bağlanması için birkaç kez projelendirme çalışmaları yapılmış ancak birleştirmeler gerçekleştirilemediği için bu önemli demiryolu hattı kaybedildi. Bursa ve Mudanya arasında uzun yıllar ulaşımı sağlayan, Bursa’da üretilen ham ipeklerin dünyaya ulaşmasında önemli bir rolü olan Mudanya- Bursa Demiryolu Hattının 1948’de seferleri durduruldu ve sonrasında TBMM tarafından çıkarılan bir yasa ile zarar ettiği ve trenin aşırı derecede yavaş olması gerekçe gösterilerek halkın tüm karşı çıkma çabalarına rağmen 10. 07. 1953 tarihinde kapatılarak rayları söküldü.

Günümüzde demiryolundan geriye istasyon binaları ile işletme binası kaldı. Hat söküldükten sonra gar binası, depo ve antrepo olarak kullanıldı, bu süreçlerde aşırı yıpranmış ancak 1989 yılında bir restorasyon projesi ile tekrar yaşama döndürüldü. Hattın çalıştığı dönemdeki istasyon binaları restoran ve sosyal tesis olarak kullanılmakta ve tarihi Mudanya gar binası ise Montania Otel olarak hizmet vermektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Durak S. (2003). Bir Modernleşme Projesi Olarak Anadolu’da Demiryolları ve Bursa-Mudanya Demiryolu Hattı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü; Onur, A. (1953). Türkiye Demiryolları Tarihi (1860-1953). İstanbul: K.K.K Askeri Matbaası; Tren (Bursa-Mudanya Demiryolu). (2002). İçinde; Bursa Ansiklopedisi, 4 (ss. 1630-1631). Bursa: Bursa Büyükşehir Belediye Başkanlığı; Vural, T., Dostoğlu, N. ve Ediz, Ö. (2006). Bursa-Mudanya Demiryolu Hattı İşletme Binası İçin Yeniden Kullanım Önerisi: Mudanya’da Sosyal ve Kültürel Merkez, U.Ü. Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2: 103-110 http://mmfdergi.uludag.edu.tr/article/view/5000082631/5000076832, (Erişim tarihi: 06.08.2020); Yazıcı, M. (2010). Mudanya-Bursa Demiryolu’nun Yapımı ve İşletilmesi (1873-1908). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Yazıcı M. (2015). Mudanya-Bursa Demiryolunun Yapımı ve İşletmesi (1873-1908). Bursa: Nilüfer Belediyesi Yayınları.