Barselona Sözleşmesi, (Akdeniz'in Deniz Çevresinin ve Kıyı Alanlarının Korunmasına Dair Barselona Sözleşmesi) Akdeniz'in deniz çevresinin ve kıyı bölgesinin korunmasını amaçlayan bir uluslararası çevre anlaşmasıdır. Resmi adıyla "The Convention for the Protection of the Mediterranean Sea Against Pollution (Barcelona Convention)," 16 Şubat 1976 tarihinde İspanya'nın Barselona kentinde imzalanmış ve 12 Şubat 1978 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sözleşme, Akdeniz ülkeleri arasında çevresel işbirliğini teşvik etmekte ve deniz kirliliği ile mücadeleye yönelik önlemler alınmasını sağlamaktadır.

Barselona Sözleşmesi'nin temel amacı, Akdeniz'in deniz ve kıyı çevresinin korunması ve sürdürülebilir kullanımının sağlanmasıdır. Sözleşme, taraf devletlerin deniz kirliliğini önleme, deniz ve kıyı kaynaklarını koruma ve sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etme konularında işbirliği yapmalarını öngörmektedir. Bu kapsamda, sözleşme, deniz kirliliği kaynaklarını belirlemek, izlemek ve kontrol etmek için çeşitli protokoller içermektedir.

Barselona Sözleşmesi kapsamında imzalanan ve taraf devletlerin uyması gereken protokoller şunlardır:

• Kara Kökenli Kirleticilere Karşı Protokol (1980): Kara kökenli kirleticilerin denize ulaşmasını önlemeyi amaçlar.
• Akdeniz'de Özel Koruma Alanları ve Biyolojik Çeşitlilik Protokolü (1995): Özel koruma alanlarının oluşturulmasını ve biyolojik çeşitliliğin korunmasını teşvik eder.
• Tehlikeli Atıkların Sınır Ötesi Taşınımı ve Bertarafı Protokolü (1996): Tehlikeli atıkların sınır ötesi taşınımını ve bertarafını düzenler.
• Kıyı Alanlarının Sürdürülebilir Yönetimi Protokolü (2008): Kıyı alanlarının sürdürülebilir yönetimini ve korunmasını sağlar.
• Türkiye, Barselona Sözleşmesi'ni 26 Kasım 1981 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul etmiş ve sözleşme 20 Haziran 1982 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye, bu sözleşmeyi onaylayarak Akdeniz'in deniz çevresinin korunması konusundaki uluslararası çabalara katılmış ve ulusal düzeyde çeşitli politikalar ve programlar geliştirmiştir.

Barselona Sözleşmesi'nin uygulanmasında, taraf devletler arasında işbirliği ve bilgi paylaşımı büyük önem taşır. Sözleşme, Akdeniz Eylem Planı (MAP) çerçevesinde yürütülmekte olup, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından koordine edilmektedir. MAP, Akdeniz'in deniz ve kıyı çevresinin korunması için stratejiler geliştirmekte ve taraf devletler arasında koordinasyonu sağlamaktadır. Türkiye, MAP kapsamında gerçekleştirilen çalışmalara aktif olarak katılmakta ve Akdeniz'in korunması için çeşitli projeler yürütmektedir.

Barselona Sözleşmesi'nin başarıya ulaşmasında, taraf devletlerin deniz kirliliği ile mücadeleye yönelik ulusal politikalarını geliştirmesi ve uygulaması büyük rol oynamaktadır. Türkiye, bu kapsamda, deniz kirliliğini önleme ve kontrol etme konusunda çeşitli yasal düzenlemeler yapmış ve deniz ve kıyı alanlarının korunmasına yönelik projeler geliştirmiştir. Ayrıca, Türkiye, deniz çevresinin korunması konusundaki farkındalığı artırmak ve halkı bilgilendirmek amacıyla eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri yürütmektedir.

Barselona Sözleşmesi'nin uygulanmasında, deniz kirliliği ile mücadele için bölgesel ve uluslararası işbirliği projeleri de önemli bir yer tutmaktadır. Türkiye, bu projelere aktif olarak katılmakta ve Akdeniz'in deniz çevresinin korunması için diğer Akdeniz ülkeleri ile işbirliği yapmaktadır. Bu projeler arasında, deniz kirliliği izleme programları, deniz kirliliği acil müdahale planları ve deniz koruma alanlarının oluşturulması gibi çalışmalar bulunmaktadır.

Sonuç olarak, Barselona Sözleşmesi, Akdeniz'in deniz çevresinin ve kıyı alanlarının korunması konusundaki uluslararası çabaların temelini oluşturan önemli bir anlaşmadır. Türkiye, bu sözleşmeye taraf olarak deniz çevresinin korunması ve sürdürülebilir kullanımı konusundaki uluslararası işbirliğine katkıda bulunmaktadır. Barselona Sözleşmesi kapsamında alınan önlemler, Akdeniz'in korunması ve biyolojik çeşitliliğin sürdürülebilir yönetimi açısından büyük önem taşımaktadır.