Helyum ya da ısıtılmış hava gibi hafif bir gazla doldurulan, küre şeklinde insanlı hava aracı olarak tanımlanan ve atmosferde uçabilen sıcak hava balonu, tüm dünyada çeşitli bölgelerde turistik amaçlı kullanılmaktadır.

1500’lü yıllarda Leonarda Da Vinci’nin hayaliyle başlayan balon ile uçma hayali, havacılık tarihinde yeni buluşlara ve yeniliklere öncülük etmiştir. Böylece insansız hava araçları yerini insanlı hava araçlarına bırakarak sıcak hava balonlarına duyulan ilgi artarak turizm endüstrisinde önemli bir turistik ürün olarak yerini almıştır.

Henry Cavendish’in 1766 yılında hidrojen gazının havadan daha hafif olduğunu bulması sonucunda balon ile uçma fikri ortaya çıkmış; 1767 yılında Joseph Black’in hidrojenle doldurulan hafif bir aracın uçabileceğini ileri sürmüştür. Halka açık olan ilk sıcak hava balon uçuşu, Jacques Etienne ve Joseph Michel Montgolfier kardeşler tarafından 4 Haziran 1783 tarihinde Fransa’da Annonay şehrinde gerçekleştirilmiştir. Fizikçi Jaques A. Cesar Charles, A.J ve M. N. Robert tarafından hidrojen dolumlu ilk balon uçuşu 27 Ağustos 1783 tarihinde Paris’te gerçekleştirilmiştir. Balon ile ilk canlı uçuşu ise Montgolfier kardeşler tarafından 19 Eylül 1783 tarihinde Paris’te gerçekleştirilmiştir. 15 Ekim 1783 tarihinde Fransız Jean Pilatre de Rozier adlı kişi insanlı ilk balon uçuşunu yapan kişi olmuştur. Aynı zamanda, 20 Kasım 1793 tarihinde Montgolfier kardeşler, tarihte balon kullanan ilk pilotlar olmuştur.

İki Türk Bostancıbaşı ve İranlı bir baloncunun 1785 yılında Topkapı Sarayı’nın bahçesinden havalanıp Bursa’ya inmesiyle Türkiye’de ilk balon uçuşu gerçekleşmiştir. Türkiye balonculuk tarihine geçen önemli uçuşlar; Barley ve De Vigne adlı iki İngiliz baloncu tarafından Dolmabahçe ve Florya arasında 17 Eylül 1802 tarihinde yapılan uçuş, Haydarpaşa-Yalova arasında 08 Temmuz 1844 tarihinde İtalyan Comaschi tarafından yapılan uçuş ve Barbout isimli bir Fransız tarafından Taksim Talimhane meydanında 28 Mayıs 1909 tarihinde yapılan uçuşlardır.

Sıcak hava balonunu, 1984 yılında dönemin kaset firması olarak bilinen RAKS firması ilk kez Türkiye’ye getirmiş; aynı zamanda ilk uçuşları bu firma gerçekleştirmiştir. Daha çok gösteri, tanıtım ve deneme amacıyla yapılan ilk uçuşlar 1987 yılına kadar sürmüştür. Türk Hava Kurumu (THK) da 1985 ve 1986 yılları arasında balon satın alarak antrenman ve eğitim uçuşlarına başlamıştır. Türkiye’de ilk ticari sıcak hava balonculuğu 1990 yılında Amerikalı bir grubun Kapadokya bölgesine balon turu yapmaya gelmesiyle başlamıştır. Yasal olarak 1991 yılında ilk balon firmasının Kapadokya Bölgesi’nde kurulmasıyla balon uçuşları turizm faaliyeti olarak başlamış; Türkiye’de balonculuk sektörü 1997’den bu yana sürekli gelişme göstermektedir.

Tarihi ve turistik yerlerin gökyüzünden izlenmesi amacıyla gruplar halinde yapılan uçuşun adıdır. Balon turunun Türkiye’de de 2000’li yıllardan sonra önemi gittikçe arttı. Özellikle Kapadokya Bölgesi’nde çok yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Türkiye’de 2019 yılı itibariyle 27 balon işletmesi faaliyet göstermektedir. Turizm sektörünün vazgeçilmez aktivitelerinden biri olan balon turu ile yolcular gökyüzünden yeryüzü güzelliklerini görmekte ve güneşin doğuşu ve batışını gökyüzünden izlemekten büyük keyif almaktadır. Güvenilir bir hava aracı olan sıcak hava balonu ulusal otoritenin kurallarına uyarak ve uygun meteorolojik şartlarda uçurulmaktadır. Türkiye’de, bir balon işletmesinin sahip olduğu kayıtlı bir balonun ticari uçuş faaliyetlerinde kullanılması için Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından verilen işletme ruhsatına ihtiyaç duyulmaktadır. Rüzgârın ve havanın durumuna göre meteorolojik şartların belirlenen saat aralığında uçuş için uygun olup olmadığı değerlendirilerek gerekli duyurular yapılmaktadır.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü verilerine göre; Türkiye’de 2018 yılında 31 balon işletmesinin uçuş faaliyetlerinde kullandığı 260 adet balonu bulunmaktaydı. 2018 yılında üç firmaya balon işletme ruhsatı verildi. Balon turlarına katılan yolcu sayısı 2018 yılında 537.500 iken 2019 yılında bu sayı 586.367’ye çıktı. Bu da ülke ekonomisine önemli bir girdi sağladı. Nevşehir Kapadokya bölgesinde 2018 yılında 30.514 balon uçuşu gerçekleştirirken 2019 yılında bu sayı 29.585’e yükseldi. Yaz kış havanın uygunluğuna göre uçuşlar yapılmaktadır. Kapadokya’da 2018 yılında 230 gün 2019 yılında ise 221 gün balon uçuşu gerçekleştirildi. 2018 yılının Ocak ayında 14.704 Ekim ayında ise 65.623 uçuş düzenlendi. 2019 yılında 34’e yükselen balon işletmelerinde toplam 309 balon bulunmaktadır. Pamukkale bölgesinde bulunan yedi balon işletmesi 47 adet balon ile 329 günde 5095 uçuşta 75.415 yolcuya hizmet verdi. Sıcak hava balonu taşımacılığının Türkiye geneline yayılması için Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı çalışmalar yapmaktadır. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM), balon taşımacılığı faaliyetlerinin ülkenin her yerine yayılması amacıyla yeni yerler belirledi. Burdur-Bucak, Denizli-Pamukkale, Adana-Kozan, Bitlis-Ahlat, Ankara-Polatlı, Afyonkarahisar-İhsaniye, Eskişehir-Seyitgazi, Samsun-Bafra, Mardin-Dara, Şanlıurfa-Göbeklitepe, Aksaray-Ihlara’da da yapılabileceği belirlenmiş olup uçuş faaliyetleri başladı.