Balıkesir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü; Balıkesir ilinin doğal, kültürel ve tarihi değerlerini ortaya çıkarmak, korumak, geliştirmek, gelecek nesillere aktarmak ve toplumsal bilincin oluşmasında bilgiye erişimi kolaylaştırmak, kültür ve turizm zenginliğini tanıtmak, turizmi çeşitlendirmek, pazarlamak, yeni yatırımları özendirmek, denetlemek, dinamik kültür ve turizm politikaları ile ilin Türkiye ve dünya turizminde alacağı payı arttırmak” misyonu ve “kültür ve turizm alanında marka kentlerin lideri olmak” vizyonuyla 16.04.2003 tarihinde ve 4848 sayılı yasa gereğince Kültür Bakanlığı ve Turizm Bakanlığı’nın birleşmesi sonucu kuruldu. Müdürlük, kendisine bağlı iki adet müze müdürlüğü, 24 adet il ve ilçe halk kütüphaneleri ve şubeleri ile birlikte hizmet vermektedir.

Müdürlüğün kültür envanterleri arasında Balıkesir Kuvayi Milliye Müzesi ve Bandırma Müzesi, yöre mutfağı (Tirit, Sura, Keşkek, Bigadiç Göveci, Höşmerim gibi), geleneksel oyunlar (Kurtdereli Güreşleri, Burhaniye deve güreşleri, tülü gibi), geleneksel halk sanatları (Sındırgı Yağcıbedir Halıları, keçe-oya ve çömlek yapımı, ağaç işleri), halk müziği (Barana havaları, Zeybek havaları, Güvende), halk oyunları (Harmandalı, Akpınar, Yörük Dağı) ve maniler, tekerlemeler, ağıtlar yer almaktadır. Kurtdereli Mehmet Pehlivan güreşleri ve geleneksel Türk okçuluğu somut olmayan kültürel mirasın korunması kapsamında bakanlığa sunulan faaliyetler arasındadır. Müdürlük tarafından il genelinde tanımlanmış turizm aktiviteleri ise kıyı turizmi, sağlık ve termal turizm, av turizmi, yat turizmi, kuş gözlemciliği, dağ turizmi, su altı dalış turizmi, eko turizm ve kültür turizmidir. Balıkesir termal kaynaklarının bulunduğu sekiz merkez, Termal Turizm Merkezi olarak resmî gazetede ilan edilmiştir. Mysia adıyla bilinen Karesi Beyliği’nin kurulduğu ilin, Karesi Türbesi, Zağnos Paşa Camii, Saat Kulesi, Şadırvan gibi birçok sivil mimarlık örneği tarihi yapıları ve Kara İsa Bey (Karesibey), Hasan Baba, Hacı İlbey, Hasan Basri Çantay ve Seyit Onbaşı gibi Kurtuluş Savaşı’na öncülük eden önemli ünlüleri vardır.

Kazdağları Milli Parkı, Kuş Cenneti Milli Parkı, Ayvalık Şeytan Sofrası ve Gönen Termal Turizm Merkezi İl Müdürlüğü’nün turizm envanterinde yer alan çekim merkezlerinden bazılarıdır. Ayrıca ilde Adramytteion, Antandros, Kyzikos, Daskyleion antik kentleri bulunmaktadır. İl Müdürlüğü’nün öne çıkan faaliyetleri arasında Güney Marmara Kalkınma Ajansı tarafından desteklenen Ellerde Hayat Bulan Ağaçlar, Evrensel Anlamda Kurum Kültürü ve İnsan Portresi, Balıkesir’in Yeni Turizm Modeli adlı proje faaliyetleri yer almaktadır.