Aya Baniya (Aya Payana) Kilisesi

Doğal ve Kültürel Miras Kilise

Isparta’nın eski mahallelerinden biri olan Turan Mahallesi’nde bulunmaktadır. 1750’li yıllarda inşa edildiği tahmin edilen bir Ortodoks kilisesidir. Kilise, Geç Osmanlı döneminde yapılmasına rağmen Erken dönem Bizans bazilikal planlı kiliselerle benzerlik göstermektedir. Kilise, üç neften (sahın) oluşan dikdörtgen plana sahip, apsisli ve bağdadi tonoz ile örtülüdür. Doğu, batı doğrultusunda uzanan yapının, kuzey, güney ve batı yönlerinde alınlıklı birer giriş kapısı mevcuttur. Metal olan bu kapılar üçgen alınlıklı, iki tarafta sütunları olan küçük taç kapı görünümüne sahiptirler. Tavanı ahşaptan yapılan kilisenin, ön cephesi sıvanmış, diğer cepheleri sıvasız taş duvarlardan oluşuyor. Duvarları kaba yontu taş tekniğindedir. Kilisenin iç mekânında, zemin kotu taş merdivenlerle yükseltilmiş olup, tavanı ayakta tutan 10 sütun mevcuttur. Sütunlar, kaba yontu silindir formu taşlardan olup üzerleri kalın sıva ile kaplıdır. Sütunlar kaidesiz ve korint tarzda çiçeklerle süslenen başlıklara sahiptir ve bu başlıklar üzerinde sütunlar arasında bağlantı sağlayan metal gergiler mevcuttur. Apsis kısmı alt tarafta üç büyük, üst tarafta üç küçük pencere ile aydınlatılmaktadır. Apsis dışarıdan beşgendir. Apsis önünde yer alan ahşap gergiler, Ortodoks kiliselerinde sık karşılaşılan, apsis ile naos arasındaki sınır olan ve ikonastasis olarak isimlendirilen bölüme aittir. Yan sahınlarda ve giriş kapılarının üzerlerinde alçı madalyon halindeki süslemeler bulunmaktadır. Muhtemelen, bu madalyonlar içerisinde aslında İsa, Meryem Ana ve çeşitli azizlerin portreleri bulunmaktaydı. Pencere pervazları dıştan kesme taşlarla kemerlidir. Kapıların dış cepheye yönelen kısımlarında kemer ve kitabe arasında haç şeklinde motifler vardır. Kuzey cephedeki kitabede Türkçe olarak Aya Baniya Kilisesi yazmaktadır. İç mekânda bu kapılar tam yuvarlak kemerle geçilmektedir. Kilise pencereleri dış cepheden bakıldığında hafif sivri kemer görünümüne sahipken iç cepheden bakıldığında, tam yuvarlak kemer görünümüne sahiptir. Zemin taş taklidi şeklinde betondandır. Üst örtüsü ahşap iskeletli ve alaturka kiremit kaplı kırma çatı şeklinde yapılmıştır. Yapı, 1993’te Göller Bölgesi Projesi kapsamında restorasyona girmiştir. 1999 yılında kilisenin çatısı tamamıyla yenilenmiştir. Kilisenin, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından çevre düzenlemesi ve tadilat işleri yapılmış olup ve barok tarzdaki ahşap malzemeleri müzenin deposunda muhafaza edilmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/isparta/gezilecekyer/aya-payana-baniya-kilisesi, (Erişim tarihi: 24.07.2020); http://w3.sdu.edu.tr/SDU_Files/kitaplar/isparta-ili-turizm-sektoru-analizi.pdf, (Erişim tarihi: 24.07.2020); https://isparta.ktb.gov.tr/Eklenti/9089,envanter6pdf.pdf?0, (Erişim tarihi: 24.07.2020); http://ispartaarkeolojikmiras.sdu.edu.tr/public/hagia-baniya-(aya-payana)-kilisesi-pc57.aspx, (Erişim tarihi: 24.07.2020); Türk, A. ve Öçal, H. (2007). Isparta Kenti Konut Dışı Sivil Mimari Yapıları ve Özellikleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(1): 38-47.