Arkas Deniz Tarihi Merkezi

Müze Tarih Müzesi

(İzmir, 2012 - )

Tarihsel süreçte kıyı ve liman kenti olarak öne çıkan İzmir’in kimliğinde denizin ve kentin Doğu Akdeniz ticaretindeki yerinin somut bir mekânda yansıtıldığı müzedir. Özgün işlevi konut olan yapı, Mayıs 2012’de müze olarak açıldı. Yapı, Bornova’da Erzene Mahallesi'nde 28 numarada konumlanmaktadır. Arkas Holding’e bağlı olan özel müze, haftanın üç günü ziyarete açıktır.

Yapı, İzmir’in Levanten mimarisi örneklerindendir. Geçmişte kentin banliyösü niteliğindeki Bornova’da yer alan, büyük bir bahçe içindeki Levanten köşk, 1854-1856 yılları arasında inşa edildi. Mülkiyeti sırası ile Dougles Paterson, Edvin Charnaud, De Zandonati, James Gout ve Victor Whittall’e geçmiştir. Whittall, evi 1949 yılında satın aldı. Eşi ve çocukları 1980’li yıllara dek burada oturdu. 1973 yılında gerçekleşen yol genişletme çalışmaları kapsamında yapının özgün kapısı yıkıldı. Bayan Whittall, evi Deniz Taner’e, o da sonraları Lucien Arkas’a sattı. Arkas Ailesi'nin bir dönem yaşadığı bu ev, daha sonra restore edilerek müze olarak düzenlenmiş olup, bu hizmeti sürdürmektedir.

Denizcilik tarihine ışık tutmayı ve bu sektördeki gelişimi yansıtmayı hedefleyen merkezde gemi maketleri, tablolar ve gemi antikaları içeren zengin bir koleksiyon yer almaktadır. Yapının giriş katı olan birinci katında büyük bir hol ile ikisi sergi amaçlı kullanılan üç oda vardır. Sergi mekânları, antik gemiler salonu ve Türk gemileri salonudur. Türk gemileri salonu olarak nitelenen mekân diğerinden daha büyük ve şöminelidir. Siyah-beyaz karo mermer döşemeli, şöminesi, tavan silmeleri ve tavan göbeği ile çarpıcı nitelik yansıtan hol mekânını, sergilenen ögeler daha etkileyici kılmaktadır. Mekânın ortasında dev miyar pusulalı dümen dolabı, çeperde Deniz Tanrısı Poseidon heykeli, gemi modelleri, tablolar bulunmaktadır. Bu katta konumlanan antik gemiler salonunda, üzerinde fosil bulunan dairesel masa, dört sandalye ve duvarda sedef çerçeveli bitkisel motiflerle bezeli ayna dikkat çekmektedir. Mekânda MÖ 3000 yılına dek uzanan gemi modelleri ile Kristof Kolomb’un kaşif gemileri sergilenmektedir. Salonun karşısında konumlanan Türk gemileri salonunda ise, Bandırma Vapuru, Savarona Yatı, Bezm-i Alem gibi Türk gemileri, dümen, ünlü ressamların tabloları yer almaktadır.

Üç kollu ahşap bir merdivenle ulaşılan ikinci katta ise XVII. ve XX. yüzyıllar arasındaki sürece ait gemi maketleri ile denizciliğin tarihsel gelişimi yansıtılmakta, deniz ressamlarının tabloları ile görsel şölen pekişmektedir. Söz konusu tabloların ressamları arasında Dixon, Molsted, Roux, Sami Yetik örneklendirilebilir. İkinci katta hole açılan üç oda vardır. Bunlardan biri sürme bir bölme ile ikiye ayrılmış XVII. ve XVIII. yüzyıl gemileri salonu olup, döneme ilişkin gemi maketleri ve tabloları içermektedir. Daha küçük iki oda, XIX. yüzyıl gemileri ve XX. yüzyıl gemileri salonudur.

Zemin katta ise holde Livadia, Yavuz, Midilli gibi savaş gemileri maketleri, Short, Luny, Callow, Gardner gibi ünlü ressamlara ait tablolar, gemi çizimleri, dolapta flamalar sergilenmektedir. Hole üç oda açılmaktadır. Bunlar, holün bir yanında konumlanan geçişli iki oda gemi antikaları odası ve özel amaçlı kullanılan gemi maketlerinin sergilendiği mekan, diğeri ise yönetim odasıdır. Zemin katta yer alan gemi antikaları odası ise, denizciliğin geçmişini ve özellikle mesleğin zorluklarını yansıtması açısından dikkate değerdir. Merkezde MÖ 3.000 ile XX. yüzyıla uzanan geniş bir zaman dilimine ait gemi maketleri izleyicilere sunularak, denizcilik tarihi konusunda bilgilendirme yapılmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Uhri, A. (2018). İzmir Müzeleri. İzmir Akdeniz Akademisi. İzmir: Dinç Ofset.