Karia bölgesinin önemli antik kentlerinden Knidos’a yakın, Muğla ilinin Datça ilçesine bağlı Emecik Köyü/Mahallesi'nin yakınlarında bulunan kazı alanında Knidos-Dor kökenli, arkaik döneme tarihlenen tapınak alanıdır.

Datça Yarımadası’nın doğusundaki ovanın sonunda düz arazinin üzerinde aniden yükselen Emecik Dağı’nın (743 metre) Marmaris ve Karia’nın içlerinden yarımadanın batı ucuna kadar uzanan ve sudan yükselerek 1000 metreyi aşabilen sıradağların bir parçasıdır. Yarımada şeklinde çıkıntı yapan küçük bir koy olan Sarı Liman’ı dışarıda bırakan küçük kaya oluşumları vardır. Kıyı arazisinin Emecik Dağı'nın eteklerinde yükselmeye başladığı yerde, Apollon kutsal alanı deniz seviyesinden yaklaşık 34 metre yükseklikte ve bugünkü kıyı şeridinden 550 metre uzaklıkta bulunmaktadır. Adını yakın dağ yamacında bulunan Türk köyü olan Emecik’ten almıştır.

Kutsal Alan’la ilgili ilk araştırmalar XX. yüzyıl başlarına inmektedir. 1907-1909/10 yıllarında İngiliz arkeologlar R.M. Dawkins ve MS Thompson’un Karia bölgesinde gerçekleştirdikleri geziler neticesinde Datça ve Emecik mevkiindeki kalıntıları dikkatleri çekmiş ve Atina’daki İngiliz Okul işbirliği ile (British School of Athen) kazılar planlamışlar. Ancak, Balkan Savaşlarının patlak vermesiyle birlikte alanda kazı gerçekleştirilmemiştir. Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda İtalya Oniki Adalar ile birlikte Datça Yarımadası’nı bir süreliğine işgal etmiştir. 1921’de, On İki Adalar Eski Eserler Bölümünden İtalyan arkeolog Amedo Maiuri, Datça Yarımadası’na ve Karia’ya bir gezi düzenlemiş ve Emecik’in terasını da ziyaret etmiştir. Alana ait fotoğraflar çekerek yayınlamıştır. Maiuri, kentin Bybassos olabileceğini önermiş, ancak alanda sistematik bir kazı gerçekleştirmemiştir.

İkinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar başka araştırma gözlemlenmemiştir. Ancak Anadolu’daki birçok yerde olduğu gibi, XIX. yüzyılın sonundan itibaren süregelen eser kaçakçılığı, sanat ticareti ile ilgilenen kişilerin ilgi odağı haline gelen Datça ve Emecik’ten birçok eserin Smyrna’da Yunan sanat ticareti yoluyla Avrupalı sanat meraklılarına satılmış, bir kısmının ise İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne gönderilmiştir.

1949-1950 yıllarında J. Cook ve G. Bean, Datça Yarımadası’nda kapsamlı bir yüzey araştırması gerçekleştirmişlerdir. Araştırma gezilerinde Datça ve Emecik mevkilerinde çeşitli buluntular tespit etmişlerdir. Datça’da buldukları yazıt, MÖ IV. yüzyıla ait bir Psephisma (oylanmış karar, kararname) olduğu ve kentin Knidos olabileceğini önermişlerdir. Emecik mevkiini ziyaretlerinden ise Hieros-Gamos şeklinde kayaya oyulmuş bir graffito ile yüzeyden arkaik döneme tarihlendirilebilecek seramik buluntular tespit etmişlerdir. Knidos kentine yakınlığı göz önüne alınarak Bean ve Cook Emecik mevkinin Eski Knidos’a ait yerleşim olabileceğini önermişlerdir. 1967-1976 yılları arasında Datça’da Long İsland Üniversitesi adına I.C. Love başkanlığı altında kazılar yürütülmüştür.

Apollon Kutsal Alanı 1998 yılından beri Kültür Bakanlığı'nın adına Prof. Dr. N. Tuna başkanlığında Ortadoğu Teknik Üniversitesi tarafından Alman Bilimsel Araştırma Kurumu ile işbirliği ve Gerta-Henkel Vakfı’nın katkılarıyla kazılmıştır. Kutsal Alandaki kazılar Yukarı Teras, Helenistik Dor tapınağı ve Aşağı Teras’ta yoğunlaşmıştır. Yukarı Teras’taki çalışmalar yüzeyde görülen dorik mimari elemanlara ait yapılanmanın anlaşılmasına yönelik olarak yürütülmüştür.

1998-2006 yılları arasında kazıları yapılmış olan alanda tapınağın yanı sıra, geniş bir alana yayılan bir tapınım alanı ile kuzeyinde bir kült mağarası bulunmaktadır. Antik dönem yazarı Herodotos’un anlatılarından ve kazılarda Apollon rahibine ait bir yazıtın bulunmasıyla birlikte Emecik’teki kült alanının Tanrı Apollon’a adandığı anlaşılmıştır.

Emecik’teki arkeolojik alanının kuzeyinde bir kült mağarası, Üst terasında Geç Antik-Erken Bizans dönemlerine tarihlendirilen bazilikal planlı kilise ile güney terasında tapınaktan oluşmaktadır. Alt terasında bulunan tapınağın günümüze ulaşan kısmı, Helenistik döneme tarihlendirilen Dor düzenindedir. Yapılan kazı çalışmaları, tapınağın MÖ IV. yüzyılda yeniden inşa edildiği anlaşılmıştır. Özellikle tapınak alanının çevresinde yapılan kazılarda MÖ VIII. yüzyıla kadar geri giden külte ait buluntular ele geçmiştir. Buluntuların arasında kireç taşından insan ve hayvan betimli heykelcikler önemli eserler arasındadırlar. Kazılardan çıkan arkeolojik buluntular Marmaris Arkeoloji müzesinde sergilenmektedir. Hiero-Gamos kayaya oyulmuş betimleme ise günümüzde Datça Belediyesi'nin önünde teşhir edilmektedir.

1998-2006 yılları arasında merkezde yapılan arkeolojik kazılar kutsal alanın Geometrik dönemden itibaren Apollon adına kült faaliyetleri için ayrıldığını ve kült faaliyetleri izlerinin o dönemlere kadar uzandığını göstermektedir. Araştırma sonuçları, merkezin öneminin Geç Geometrik dönem ile birlikte geliştiği ve bundan sonra da Doğu Ege Arkeolojisi kontekstinde yer aldığını kanıtlamaktadır. Ön araştırma sonuçlarına dayanarak, Apollon Kutsal Alanı’nın Geometrik dönemden itibaren kullanıldığı ve özellikle Arkaik dönemde bölgesel ve denizaşırı ilişkilerde kendini gösteren ritüel ağın önemli bir öğesi haline geldiği söylenebilir. Emecik yakınlarındaki Apollon Tapınağı’nda yapılan kazılardan elde edilen yeni kanıtlar, Herodotos’un (1,144) işaret ettiği gibi Dorların toplanarak Apollon Triopios adına düzenledikleri ritüellerin yapıldığı yer olarak bilinen Triopion için uygun bir konum olduğunu doğrulamaktadır.

1999 yılında Yukarı Teras’ta yapılan kazılarda Erken Bizans dönemine ait bir Büyük Bazilika ortaya çıkarılmıştır. Bazilika orijinalde 20,3 metre uzunluğunda, 14 metre genişliğinde üç nefli bir plana sahiptir. Doğusunda içten yuvarlak dıştan beş cepheli bir apsisi, Batısında ise bir narteksi vardır. Orta Bizans Çağında Bazilika, orta nef bölümünde 9,95x 4,40 metre boyutlarında küçük bir kiliseye dönüştürülmüştür.

1998 yılında kazılarına başlanan Helenistik Anıtsal yapı tümüyle kazılmıştır. Helenistik Anıtsal Yapı’nın peripteros planlı 6x11 sütunlu bir stylobatı ve üç krepisten oluşan bir krepidoması bulunan geleneksel bir dor tapınağı olduğu anlaşılmıştır. Alt Teras ’ta yapılan çalışmalarda, Anıtsal Yapının güney temennos duvarı ile ilişki kurulmasına olanak veren ve Kutsal Alan’ın kuruluş aşamasından itibaren stratigrafik bulgularının elde edilmesinde önemli sonuçlar sağlamıştır.

Emecik’teki Kutsal Alan’da yapılan kazıları merkezin Datça Yarımadası arkeolojisi için önemini göstermiştir. Alt terasın Geç Geometrik dönemden itibaren, özellikle Arkaik dönem süresince törensel faaliyetler ve adak sunma faaliyetleri için yoğun biçimde kullanıldığı anlaşılmaktadır. Ön arkeolojik araştırmaları şaşırtıcı bir şekilde Kutsal Alan’ın MÖ IV. yüzyılda yeniden inşasına kadar Klasik dönem boyunca terk edildiğini göstermektedir.

Alt Teras’ ta yapılan kazılar, Geç Arkaik dönemde terasların yeniden düzenlenmesi için çok miktarda olasılıkla bothroi buluntusunun dolgu malzemesi olarak kullanıldığını göstermiştir. Bu buluntular arasında Yakın Doğu malları ile çok sayıda kireçtaşı figürinler bulunmaktadır. Zengin çeşitlilik gösteren kireçtaşı figürinlerin genellikle Kıbrıs ya da Yakın Doğu Yunan malı olduğu düşünülmektedir; ancak, en son arkeometrik araştırmalar yerel Knidos üretimi olabileceklerini göstermektedir.

Tapınağın güney platformunun dolgularında bulunan Kıbrıs pişmiş toprak figürinleri, Etrüsk bucchero seramikleri, Frig fibulaları, Mısır amuletleri ve olasılıkla Fenike malı bazı ithal mallardan oluşan zengin çeşitli adak eşyaları Kutsal Alan’ın farklı etnik kökenli/kozmopolit özelliğini göstermektedir. Adak eşyaları belli tiplerinin dağılımı dikkat çekicidir ve büyük olasılıkla Apollon’un kimliğini yansıtmaktadır. Oysaki diğer adak eşyaları geneldir ve Lindos, Kamiros, Vroulia, Samos, Ephesus ve Khios gibi diğer Yunan merkezlerinden bilinen tiplerdir.