Ar-Kent Tatil Sitesi
(Gömeç, Balıkesir, 1968 – )
-
2020
Edremit Körfezi’nin güney yakasında, Balıkesir’in Gömeç ilçesine bağlı Karatepe mevkiinde, Güvercin, Martı, Gemiyatağı ve Tilki olmak üzere dört koya yayılan bir tatil sitesidir. Türkiye’de turizm potansiyelinin değerlendirilmesi için öncü adımlar atan, dönemin Burhaniye kaymakamı Özer Türk’ün girişimi ile hayata geçirildi. Proje, bir tesis veya konut topluluğu gibi tekil yapı veya tek tip yapı topluluğu inşa etme pratiği yerine, geniş bir alanın tüm sosyal, idari ve teknik altyapısının planlanması ile bütüncül, kendine yetebilen ve sürdürülebilir bir turizm anlayışına odaklanmıştır. Mimari niteliği ile inşa edildiği dönemin modernist yaklaşımını güçlü bir şekilde ifade etmektedir.
Ar-Kent Tatil Sitesi’nin kuruluş aşamasında geniş kapsamlı bir ön fizibilite çalışması yapıldı, mimari ve şehircilik projeleri Behruz Çinici, Altuğ Çinici ve Servet Kılıç tarafından tasarlandı. Proje, hissedarlar için inşa edilecek çeşitli tiplerde 2000 konut, Ar-Tur’un yönetim ve sahipliğinde yabancı turizme hizmet verecek 250-300 yataklı bağımsız bir tatil köyü ile çeşitli sosyal, kültürel, ticari, idari işlevlere karşılık verecek ortak tesisler ve ortak açık alanlar içermektedir. Doğayla uyumlu ve ona zarar vermemeyi amaçlayan bir planlama ve mimari öngörüldü; alandaki inşaat oranı yüzde 9 olarak belirlendi, konutlar toprağa en az dokunacak şekilde kolonlar üzerinde yükseltildi, inşaat öncesinde zeytinlik alanlar oluşturulmaya başlandı. Kıyının ve doğal güzelliklerin ortak kullanıma ait olması ve konutların imkânlardan eşit şekilde yararlanması amaçlandı.
Dört farklı büyüklük ile tek katlı ve dubleks tiplerde çeşitlendirilerek eğimli topografyaya uyumu kolaylaştıran ve ekonomi sağlayan sıraevler ve terasevler düzeninde bir araya getirilmiş yalın ve kübik konutlar, akılcı bir anlayışla tasarlandı. Kare birimin tekrarlanması ile konutların inşasını ve birbirleri ile eklemlenmesini kolaylaştıran modüler bir sistem kuruldu. Mekânsal üretim kübik modüllerin esnek kullanıma izin verecek şekilde ardışık olarak çoğaltılması ilkesi ile sağlandı. Strüktürel çerçeve brüt beton, ayırıcı yüzeylerse beyaz briket ve kırmızı tuğla bantlarla ifade edildi. Yarı açık mekânın sınırları, doğayı konutun içine taşımayı amaçlayan betonarme çiçeklikle çizildi.
Behruz Çinici, Altuğ Çinici ve Servet Kılıç tasarımının 185 konutluk bir bölümü hayata geçirildi, ancak sonrasında şirket, mimari ve kentsel tasarımda bazı değişikliklere gitti. Konut mimarisi revizyona uğradı, farklı tipte konut dizilerinin ortak bir açık mekân etrafında kümelenmesi fikri ve terasevler modeli terk edildi, orijinal projede yer alan bazı sosyal tesislerle rekreasyon alanları inşa edilmedi. Fahri Nişli ve Özdemir Arnas’ın hazırladığı revizyon projesinde, mevcut serbest plan kurgusu, mekansal akışın hol ve koridor gibi bağlantı elemanlarıyla sağlandığı bir plan şemasına dönüştü. Orijinal tasarımın betonarme elemanları ve ayırıcı duvarları açıkta bırakarak sistemi okunaklı kılan brütal tavrından uzaklaşıldı ve kütlenin tamamı beyaz serpme sıva ile kaplandı. Betonarme teras kirişleri, dışarıdan da okunan koyu renk ahşap kirişlerle değiştirildi. Mimarinin kübik karakteri korunmakla beraber, bu değişikliklerle birlikte cephe karakteri orijinal projeden farklılaştı. Takip eden dönemde kentsel tasarıma ilişkin tesislerin projelendirilmesinde çeşitli ofisler görev aldı. Konutların büyük bölümünün inşası yaklaşık on yıllık bir süre içinde tamamlandı.
Sitenin mevcut durumunda 216 hektarlık alanda 1738 konut ile yönetim binası, sağlık istasyonu, açık hava sineması, jandarma karakolu, cami, restoran ve kafeteryalar, ticari birimler, plajlar, spor ve çocuk oyun alanları, arıtma tesisi olmak üzere çok sayıda ilişkili tesis yer almaktadır. Geçen zaman içinde sürdürülen ağaçlandırma çalışmaları ile sitenin yeşil oranı giderek artmakta, şirkete ait fıstık çamı ve zeytin ağaçlarından ürün alınmaktadır.
Turizmin öncülerinden Ar-Kent Tatil Sitesi, konut sayısı, sosyal tesisleri ve kapladığı alanla, ülkenin en büyük ve donanımlı tatil sitelerinden biri olarak hizmet vermeye devam etmektedir.
Referanslar
Ar-Tur Turizm Endüstrisi A.Ş. Arşivi, Gömeç, Balıkesir; Behruz Çinici Arşivi, https://archives.saltresearch.org (Erişim tarihi: 10. 07. 2020); Çinici, B. (2001). Boyut Çağdaş Dünya Mimarları Dizisi. İstanbul: Boyut Yayın Grubu; Tanyeli, U. Editör (1999). Improvisation / Mimarlıkta Doğaçlama ve Behruz Çinici. İstanbul: Boyut Yayın Grubu; Uzun, İ. (2005). Artur Tatil Köyü 1968-2005: Modern Yaşam Tarzı ve Modern Mimarlığın Dönüşümü, docomomo tr Türkiye Ulusal Çalışma Grubu Poster Sunuşları. İzmir; Var, T. (b.t.). Ar-Tur Arkent and Dilek Prefeasibility Study.