Akkuş Şeker Fasulyesi, Ordu ilinin yükselti kuşağı 750–1400 metre arasında değişen plato ve vadi tabanlarında, özellikle tınlı–humuslu–killi topraklarda yetiştirilen yerel bir kuru fasulye ürünüdür. Ürün beyaz renkli, böbrek formlu taneleri, kısa pişme süresi ve belirgin protein içeriğiyle tanınır. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamındaki coğrafi işaret rejiminde “menşe adı” olarak tescillidir. Tescil başvurusu Akkuş Ziraat Odası tarafından yapılmış, dosya C2010/017 numarasıyla kayda alınmış, Tescil No 156 ile sicile geçmiştir. Menşe adı statüsü gereği kaliteyi belirleyen üretim aşamalarının tamamı Akkuş ilçesi coğrafi sınırları içinde yürütülür; bu çerçevede iklimsel serinlik, gece–gündüz sıcaklık farkı, su tutma–drenaj dengesi ve kimyasal girdilerin kullanılmadığı geleneksel yetiştiricilik sistemi ayırt edici rol oynar.

Ayırt edici özelliklerin başında tanelerin pişmede homojen yumuşaması, kabuk–iç ayrışmasının sınırlı olması ve “kremamsı” doku gelir. Yörede kimyasal pestisit ve sentetik gübre kullanımının geleneksel olarak tercih edilmemesi, hem çevresel etkiyi düşürür hem de tüketici tarafından algılanan doğal lezzet profilini destekler. Yüksek plato koşulları ve iyi drene olan tınlı–killi topraklar, fasulyenin dolgunlaşmasını ve protein–nişasta bileşiminin dengeli gelişimini kolaylaştırır.

Üretim takvimi nisan–mayıs aylarında ekim, yaz döneminde kültürel bakım ve eylül ortası hasat olacak biçimde şekillenir. Ekim, işlenmiş tavalara sıra arası yaklaşık 50 santimetre, sıra üzeri 10 santimetre olacak şekilde yapılır. Vejetasyon boyunca iki–üç çapalama ve yabancı ot mücadelesi uygulanır; kurak yıllarda destekleyici sulama tercih edilir. Hasatta olgunlaşan baklalar biçildikten sonra sergide doğal yöntemle kurutulur; ayıklanan taneler depolama öncesi nem ve hijyen koşulları açısından kontrol edilir. Kurutma ve depolama aşamalarında tanelerde “gizli kırık” oluşumunu önleyecek düşük mekanik stres ve uygun rutubet hedeflenir.

Morfolojik ve teknolojik ölçütler ürün kimliğini nesnel olarak tanımlar. Bitkiler “sırık–sarılıcı” gelişme tipine sahiptir; örneklem çalışmalarda ortalama bitki boyu 183 santimetre, ilk bakla yüksekliği 47 santimetre olarak rapor edilmiştir. Baklalar hafif kıvrık formda, koyu saman sarısı renkte ve orta kalın duvarlıdır. Tohum şekli böbrek tipindedir; 1000 tane ağırlığı ortalama 455 gram olarak ölçülmüştür. Teknolojik parametrelerde su alma kapasitesi yaklaşık 0,78 gram/tane, şişme indeksi yüzde 3,5 düzeyindedir. Ortalama pişme süresi 25 dakikaya kadar düşmekte; bu özellik ev dışı tüketimde enerji ve zaman ekonomisi, ev içi mutfakta ise yüksek kabul edilebilirlik sağlar. Protein oranı yaklaşık yüzde 22 düzeyindedir ve bu değer beslenme açısından anlamlı bir katkı sunar.

Besleme ve bakım uygulamaları sade ve hedef odaklıdır. Ekimle birlikte dekara yaklaşık dört kilogram azot, altı kilogram fosfor (P₂O₅ eşdeğeri) uygulanması yeterli görülür; organik maddece zengin yöre toprakları ve yükseltiye bağlı serinlik, aşırı mineral gübreleme ihtiyacını azaltır. Hasat sonrası sergide bir haftayı bulan kurutma süreci, tanelerin uzun dönem depolamaya uygun rutubete inmesini ve raf ömrünün uzamasını sağlar.

Menşe adının yönetişimi izlenebilirliği temel alır. Denetimler, Akkuş Ziraat Odası koordinasyonunda; Ordu İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, üniversite ve kontrol laboratuvarı temsilcilerinden oluşan bir kurul tarafından yürütülür. Denetimlerde üretim metodu, coğrafi sınır içi süreçlerin bütünlüğü ve coğrafi işaret–logo kullanımının doğruluğu kontrol edilir. Bu çerçeve, haksız kullanım ve taklit risklerine karşı hukuki koruma sağlar; üreticiye farklılaşma ve tüketiciye güvence sunar.

Bölgesel araştırmalar, Ordu ekolojik koşullarında kuru fasulyenin adaptasyon ve kalite bileşenlerini ayrıntılandırmıştır. Yörede yürütülen tez ve denemeler, yerel genotiplerin verim, kalite ve pişme davranışlarını karşılaştırmalı olarak belgelemiş; fenolojik göstergelerin (ilk çiçeklenme, ilk bakla, ilk hasat) kalite ve verimle ilişkisini istatistiksel olarak desteklemiştir. Uluslararası literatür kuru fasulyede pişme süresinin genetik mimarisini, nişasta kompozisyonu ve hücre duvarı yapısıyla ilişkisini ortaya koymakta; Akkuş Şeker Fasulyesi’nin kısa pişme profili bu eğilimle uyum göstermektedir. Son yıllarda yerel idare ve paydaş kuruluşlar, ürünün Avrupa Birliği coğrafi işareti hedefi doğrultusunda hazırlık süreçlerini gündeme taşımış; kırsal kalkınma ve gastronomi turizmi eksenli tanıtım etkinlikleriyle marka değerini güçlendirmeye odaklanmıştır.

Genel bir değerlendirmeyle Akkuş Şeker Fasulyesi, menşe coğrafyasından doğan ayırt edici kalite özelliklerini geleneksel üretim bilgisiyle birleştiren, denetlenebilir ve sürdürülebilir bir yerel gıda mirasıdır. Yükselti iklimi, toprak–su dengesi ve kimyasal girdisiz yetiştiricilik, ürünün doku, lezzet ve besin değeri bileşenlerini süreklileştirir; tescil ve denetim yapısı ise piyasa şeffaflığı ve tüketici güvenini pekiştirir.