Akhisar Tepe Mezarlığı ve Kazı Çalışmaları
Arkeolojik Kazı Sit Alanı Arkeolojik Sit Alanı
-
2020
Manisa’nın Akhisar ilçesinde Ragıpbey Mahallesi’nde yer almaktadır. Akhisar, Thyateira kenti üzerindedir. Bu kentin geçmişi Erken Bronz Çağ dönemine kadar iniyor. Kent aynı zamanda Antik Çağ’da önemli dokumacılık merkezlerinden biridir. Ticari ve askerî açıdan da bölgedeki başlıca merkezlere ulaşıma imkân sağlayan yolların kesiştiği noktada yer aldığından önemli bir kavşak görevindedir. Bu kent, Thyateira Kilisesi’nin yani Hristiyanlığın ilk çağlarına ait Yedi Kilise’den birinin bulunduğu yer olarak da ziyaret edilen bir kenttir. Bu yüzden halk arasında Tepe Mezarlığı adıyla da bilinmektedir. Akhisar Tepe Mezarlığı Örenyeri kapsamında, doğu ve batı yönünde 70×70 metre kuzey-güney yönünde 65×76 metre bir alanda konumlanmaktadır.
Akhisar’da çeşitli bölgelerde az sayıda arkeolojik kalıntılar bulunmasına karşın Tepe Mezarlığı’nda bu kente ait yoğun kalıntılar vardır. Bu kapsamda, Tepe Mezarlığı örenyerinde, ilk olarak Prof. Dr. Yusuf Boysal başkanlığında, 1962 yılında sınırlı bir alanda arkeolojik kazılar yapılmaya başlandmıştır. Kazılar esnasında bazı iskelet kalıntılarına ve duvar parçalarına rastlanmıştır. Bu kalıntılardan mimari olarak önemli yapılara ait oldukları sonucuna varıldı. Fakat sonuçlarını yayınlayamamıştır.
Bu bölgede arkeolojik kazılar 1968 yılında arkeolog Rüstem Duyuran tarafından tekrar başlatılmış ve bu çalışmalara 1971 yılına kadar devam edilmiştir. Bu kazı çalışmaları sırasında Bizans dönemi ve Roma dönemine ait fresk, mozaik ve seramik parçaları gibi bazı mimari kalıntılar ve küçük buluntular ortaya çıkarılmıştır. Aynı zamanda Roma dönemine ait olduğu tespit edilen sütunlu bir cadde ile birçok çeşitli mimari parçaların yanında sikkeler de bulunmuştur.
Rüstem Duyuran tarafından yürütülen kazı çalışmaları sonucunda, MS II ila VI. yüzyıllar arasındaki sürece tarihlenen bazilika olarak adlandırılan, kuzey-güney yönüne doğru uzanan bir yapı tespit edildi. Yapının duvarlarının yüksekliğinin dört ila beş metre ve dikdörtgen planlı olduğu belirlenmiştir. Bu yapının kuzey bölümünün (kesiminin) iç kısmının apsis şeklinde olduğu görülmektedir. Yapının genişliği yaklaşık olarak on metre uzunluğu ise korunan haliyle 43 metre olmasıyla birlikte tahribata uğramasından dolayı gerçek boyutu tespit edilememiştir. Yapının çatısının ahşap olduğu ve yapının yıkılmasından sonra çıkan yangın ile ahşap kısımların tamamen yandığı belirtilmiştir. Yangın izlerine toprak döşeme üzerinde çokça bulunan kiremit parçalarında rastlanmıştır.
Duyuran tarafından Tepe Mezarlığı’nda üç yıl boyunca yürütülen kazı çalışmalarında bazilika yapısı dışında başka bulgular da açığa çıkarılmıştır. Roma Caddesi bu bulgulardan bir tanesidir. Bu caddenin MS II ila IV. yüzyıllar arasındaki sürece tarihlendiği ve kuzey-güney yönünde sütunlu olduğu tespit edilmiştir. Yapılan sondaj çalışmaları sonucunda bu caddenin, Tepe Mezarlığı’nın kuzeyinde yer alan Kaymakamlık lojmanı ile eski Tekel Binası’na doğru devam ettiği tespit edilmiştir. Caddenin Akhisar Tepe Mezarlığı’nda bulunan bölümleri ile birleştirildiği zaman yaklaşık olarak 100 metre uzunluğunda olduğu saptanmıştır.
Genişliği 10 metre olduğu düşünülen caddenin doğu kesimi günümüzde modern yolun altında kaldığından gerçek genişliği tam olarak belirlenememiştir. Tepe Mezarlığı’nda yer alan sütunlu yol, portikoda, sütun altlıkları ve başlıkları MS II. yüzyıla tarihlenmektedir. Yangın tabakası içerisinde bulunan sikkelerin birçoğu MS IV. yüzyıla bir kısmı ise MS 395-408 tarihine ait Arkadius devrine aittir.
2011 yılından itibaren ise son dönem kazıları Bakanlar Kurulu’nun kararı ile Prof. Dr. Engin Akdeniz başkanlığında bulunduğu bir ekip tarafından devam ettirimektedir. Bu kazı, Adnan Menderes Üniversitesi Rektörlüğü ile Akhisar Belediye Başkanlığı ve Manisa Valiliği arasında imzalanan protokol ile bir bilimsel proje olarak yürütülmektedir. Proje kapsamında kazıların yanı sıra restorasyon çalışmalarına ve çevre düzenlemesine de yer verilmektedir.
Referanslar
https://www.akhisar.bel.tr/projeler/6/thyateira-tepe-mezari-kazi-calismalari-ve-sutunlarin-kaldirilmasi-projesi.html, (Erişim tarihi: 15.01.2020); http://thyateirakazisi.com/thyateira-hakkinda-yapilan-arkeolojik-ve-epigrafik-calismalar/, (Erişim tarihi: 15.01.2020); Duyuran, R. (1969). Akhisar Tepe Mezarlığında Yapılan Arkeolojik Araştırmalar, Türk Arkeoloji Dergisi, 17(2): 73-76; Duyuran, R. (1974). Akhisar Tepe Mezarlığında Yapılan Arkeolojik Araştırmalar, II. Türk Arkeoloji Dergisi, 20(2): 17-27; İl Kültür Turizm Müdürlüğü. (2003). Manisa Turizm Envanteri. Manisa: Manisa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları 3.