İzmir’in Çankaya ilçesindeki tarihi itfaiye binasında bulunmaktadır. Bina, 1922 yılında İzmir’de çıkan yangın sonrasında alınan tedbirler doğrultusunda 1932 yılında inşa edildi. Müze, inşa edildiği yıldan 2001 yılına kadar 70 yıl boyunca itfaiye merkezi olarak varlığını sürdürdü. Bina, Cumhuriyet dönemi mimari etkilerini taşımaktadır. Zaman içerisinde binanın bulunduğu bölge itibari ile yüksek katlı yapılarla etrafı çevrilmiş olan ve yoğun trafik akışının bulunduğu bir bulvara çıkışı bulunan bina kuruluş amacına hizmet edememeye başladığından itfaiye merkezinin taşınmasına karar verildi. Aynı yıllarda, dönemin Belediye Başkanı Ahmet Piriştina’nın kentin tarihini ve geleneksel değerlerini korumak amacıyla bir kent arşiv müze projesi bulunmaktaydı. Bu esnada boşa çıkan itfaiye binasının, hem tarihi dokusu, hem konumu hem de yapısı itibariyle bu proje için en uygun yer olduğuna karar verildi ve 2002 yılında binanın restorasyon çalışmaları başlatıldı. 10.01.2004 tarihinde açılışı yapılan müze, ilk olarak İzmir Kent Müzesi ve Arşivi (İKEMA) ismiyle hayata geçirildi. Daha sonra ise müzenin açılmasında büyük emekleri olan Belediye Başkanı Ahmet Piriştina’nın ölümünden hemen sonra, müzenin ismi Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi (APİKAM) olarak değiştirildi.

Türkiye’de bir ilk olan kurum, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Daire Başkanlığı’na bağlı bir müdürlüktür. İzmir Büyükşehir Belediye’si adına bir arşiv görevi de üstlenen müze, bu anlamda müze işlevinin yanı sıra hem resmi bir kurum hem de kamuya açık bir kentsel kültür unsuru olarak çalışmaktadır. İzmir Kent Arşivi ve Müzesi’nin (APİKAM) kuruluş amacı “Tarihsel ve geleneksel değerleri titizlikle korumak ve değerlendirmek; kent arşivini çağdaş yöntemlerle bir belgelikte derlemek” olarak ifade edilmektedir. Belediye Başkanı Ahmet Piriştina’nın da deyimiyle, bu müze, “Binlerce yıllık tarihi geçmişe sahip olan İzmir’in, bu tarihsel derinliğini, kültürünü ve değerlerini korumak ve yaşadığı kenti tanıyan, aidiyet duyguları yüksek İzmirliler yaratmak adına bu değerleri kent sakinlerine aktarabilmek için hayata geçirilmiş bir projedir”.

Kurum arşiv ve müze olarak iki ana birimden oluşmaktadır. İkinci katta bulunan Kent Arşivi bölümü tarih, kültür birikimi, mimari, sanat tarihi ve etnografya gibi İzmir hakkındaki her türlü bilginin arşivlendiği ve bu arşivlenen dokümanların tasnif edilerek bilgisayar ortamına aktarılarak, halkın araştırmasına açık hale getirildiği bölümdür. İzmir tarihine yönelik her türlü yazılı ve görsel bilgi ve belgeye ulaşabilmenin mümkün olduğu bu bölüm, “Kentin Hafızası” olarak nitelendirilmektedir. Belgelerin asıllarını korumak amacıyla, belgeleri hem mikrofilme hem bilgisayar ortamına aynı anda aktarabilen hybrid kamera kullanılmaktadır ki, bu kamera Türkiye’de Başbakanlık Osmanlı Arşivi ile birlikte bulunan yalnız ikinci kurumdur. Bu katta, içerisinde araştırmacılar için bilgisayarlı çalışma masalarının bulunduğu arşiv araştırma salonunun yanında, 11 bin kitap kapasitesine sahip bir de kütüphane bulunmaktadır. Zemin katta bulunan Kent Müzesi bölümü ise kentin tarihini görsel olarak sunmayı amaçlayan bölümdür. Obje müzesinden ziyade okunur müze olarak tasarlanan bölümde, farklı temalarda sergiler düzenlenebilmekte, hedef kitleye göre değiştirilebilmektedir. Bu katta ayrıca bir de 55 kişilik drama-toplantı salonu ve İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı yayınlarını içeren kitap satış bölümü bulunmaktadır. Tüm bunların yanında, Milli Kütüphane koleksiyonundan önemli miktarda gazete ve el yazması eser, Milli Kütüphane Araştırma salonunda araştırmacıların kullanımına sunulmaktadır. Ayrıca müzenin avlusunda, Ege’nin yöresel tatlarının da sunulduğu bir restoran bulunur ve yapının bahçesi açık alan sergileri gerçekleşir.