Warsaw Convention / Varşova Havacılık Sözleşmesi
Havayolu İşletmeciliği Hukuki Alanına Giren Konular Uluslararası Anlaşma
(Varşova, Polonya, 1933)
-
2019
Sivil havacılık faaliyetleri ulusal ve uluslararası niteliği söz konusu olan bir alandır. Uluslararası sivil havacılık faaliyetlerinin (yolcu, bagaj, kargo taşıma gibi) ekonomik yönü ile beraber politik, stratejik, finansal, sosyal ve hukuki yönleri de bulunmaktadır. Sivil havacılık faaliyetlerinde ulusal ve uluslararası hukuk uygulanmaktadır. 100 yıllık bir geçmişe sahip olan uluslararası sivil havacılık faaliyetleri sadece bir devletin faaliyet alanı olmadığı için birçok devletin üzerinde mutabık kaldığı antlaşmalar ile hukuki bir zemin üzerinden işlemektedir. Uluslararası sivil havacılık faaliyetlerinin hukuki zemini çok taraflı sözleşmelere dayanmakta ve uluslararası hava hukuku bu sözleşmeler üzerinden kamu ve özel hukuk olarak ikiye ayrılmaktadır. Uluslararası hava kamu hukukunun zemini 1919 tarihli Paris ve 1944 tarihli Şikago (Chicago) Konvansiyonları olarak ifade edilmektedir.
12. 10. 1929 tarihinde imzalanan ve 13. 02. 1933 tarihinde yürürlüğe giren Uluslararası Varşova Havacılık Sözleşmesi uluslararası hava özel hukukunun zemini sayılabilecek ilk belge niteliğindedir. Uluslararası Varşova Havacılık Sözleşmesi’nde uluslararası sivil havacılık faaliyetleri olarak ifade edilebilecek yolcu taşıma, kargo ve bagajlar ile ilgili kayıtlar, taşıyıcı, yolcu, gönderici ve alıcının hak ve yükümlülükleri, yükümlülüklerin gerekli hallerde nasıl uygulanacağı ve taşıyıcının hukuki sorumluluğuna ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. Kısacası kaza, gecikme nedeniyle yolcunun ölümü veya yaralanması, bagaj kaybı veya hasar hallerinde, yolcuya karşı havayolu taşımacılığı yapan işletmenin sorumluluğunun ne olacağı Varşova Sözleşmesi ile hukuki bir çerçeveye oturtulmuştur. Türkiye 01.03.1977 tarih ve 2073 sayılı kanun ile Varşova Sözleşmesi’nin tarafı haline geldi.
Zaman içinde Varşova Sözleşmesi’ne 1955 Lahey, 1971 Guatemala City ve 1975 tarihli Montreal Ek Protokolleri ile yeni maddeler eklenmiştir. Ancak Varşova Sözleşmesi’ne taraf olan devletler tarafından tam olarak imzalanmadığı için ek protokoller yeterince etkili olamadı. Son olarak mayıs 1999 tarihinde IATA (International Air Transport Association-Uluslararası Hava Taşıma Birliği) ve AB (Avrupa Birliği) tarafından Montreal Sözleşmesi imzaya açılmıştır. Türkiye’nin de imzacıları arasında yer aldığı Montreal Konvansiyonu olarak da adlandırılan bu sözleşme ile 12. 10. 1929 yılında imzalanan Varşova Sözleşmesi’nin güncel şartlara göre yeniden düzenlenmesi ve 1955 Lahey, 1971 Guatemala City ve 1975 tarihli Montreal Ek Protokolleri ile ortaya çıkan karmaşıklığın ortadan kaldırılması amaçlandı. Varşova Sözleşmesinin günümüzdeki karşılığı olan Montreal Sözleşmesi 04. 11. 2003 tarihinde uygulamaya girdi.
Referanslar
Gemici, E. ve Yeşiller, M. (2017). Hava Hukukunun Hukuk Düzeni İçerisindeki Yeri, Yapısı ve Özellikleri, Journal of Aviation, 1(2): 140-153; Göktepe, H. (2009). Havayolu Taşımacılığında Sorumluluk ve Tazminat. İçinde; Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu (ss. 381-391). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayını; Göktepe, H. (2016). Havayolu İle Yolcu Taşımacılığında Hava Taşıyıcısının Sorumluluğu Yolcu Hakları, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 19: 211-223; Kırman A. (1990). Havayolu ile Yapılan Uluslararası Yolcu Taşımalarında Taşıyıcının Sorumluluğu. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayını.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
https://www.iata.org/policy/consumer-pax-rights/Documents/mc99-full-text.pdf, (Erişimi tarihi: 28.07.2019); Kamacı M. (2006). Türkiye’nin Taraf Olduğu Milletlerarası Özel Hukuk SözleşmeleriÖzel Hukuk Alanına Giren Çok Tarafı Diğer Uluslararası Sözleşmeler (Yürürlük Tarihleri Taraf Devletlerle Birlikte). Ankara: Adalet Yayınevi.