Vardiya Sistemi
Kavram Yönetim ve Organizasyon
-
2019
İşletmelerin mal ve hizmet üretiminin kesintisiz olarak 24 saat devam edebilmesini sağlayan bir nöbet çalışma sistemidir. İşletmeler rekabetçi piyasalarda en az maliyet ile en yüksek karı elde etmek amacıyla günün tamamında üretimin devam edebilmesi için vardiyalı sistemi tercih etmektedir. Vardiya sistemi, en eski esnek çalışma sistemlerinden biridir. Ulaşım, sağlık, iletişim, turizm ve güvenlik gibi hizmet sektöründe tercih edilen bir çalışma sistemidir. Turizm endüstrisinde üretim ve tüketimin aynı anda gerçekleşmesi, hizmetin stoklanamaz özelliği ve durmaksızın yaşayan bir sistem olması nedeniyle vardiyalı çalışma sistemi tercih edilmektedir. Vardiyalı sistemde genellikle sabit vardiya ve dönüşümlü vardiya sistemleri uygulanmaktadır. Sabit vardiya sistemi birçok ülkede farklı sektörlerde tercih edilmektedir. Sabit vardiya sisteminde işletmelerdeki çalışma süreleri iki vardiya ya da sekiz saatlik üç vardiya şeklinde birbiri ardına eklenen başlangıç ve bitiş saatlerinden oluşmaktadır. Dönüşümlü vardiya sisteminde ise belirli bir süre içerisinde sabah, akşam ve gece vardiyası mevcuttur. İşletmelerin tercih ettiği üç vardiya 06:00, 14:00 ve 22:00 saatlerinde başlamaktadır. Ancak, bu saatler işletmeden işletmeye farklılık da gösterebilir. Ayrıca, gün içerisindeki iki ya da üç vardiya sistemi yerine kayan esnek vardiya sistemi de tercih edilmektedir. Bu sistemde çalışma grupları belirli bir kısmi sürede çalışmaktadır. Bu sürelerin birbiri ardına devam etmesi işletmelerde üretimin ve hizmetin durmadan bir bütünlük halinde devam etmesini sağlamaktadır. Bu durum üretim kapasitesinin artırmakta ve işletmelerin hedef pazarda gelişmesine olanak sağlamaktadır.
Turizm işletmelerinde hizmet üretiminin süreklilik arz etmesi 24 saat hizmet verilmesini gerektirmektedir. Bu durum, işletmelerde vardiya sisteminin ya da yarı zamanlı çalışma sürelerinin tercih edilmesine yol açmaktadır. İşletmeler geçici olarak ya da ihtiyaç halinde daha fazla çalışan ile vardiyalı çalışma sisteminde hizmet sunmaktadır. Vardiya sistemi ve uzun çalışma süreleri üretim kapasitesi ve hizmet açısından verimli olmasına rağmen çalışanlar üzerinde olumsuz etkiler bırakabilir. Çalışanların fiziksel ve ruhsal sağlık sorunları yaşamalarına neden olabilmektedir. Örneğin; iş kazaları en çok gece vardiyasında gerçekleşmektedir. Ayrıca, vardiyalı sistem çalışma, zaman içerisinde sosyal yaşamdan uzaklaşmaya ve uyku düzensizliklerine yol açabilmektedir. Bu sisteme yönelik bir diğer eleştiri ise bireylerin çalışma motivasyonunu azaltmasıdır.
Referanslar
Arslaner, E. ve Boylu, Y. (2015). İş Hayatında Presenteeism: Otel İşletmeleri Açısından Bir Değerlendirme, İşletme Araştırmaları Dergisi, 7 (4): 123-136; Eroğlu, F. (2000). Davranış bilimleri (Beşinci baskı). İstanbul: Beta; Harrington, J. M. (2001). Health Effects of Shift Work and Extended Hours of Work, Occupational and Environmental Medicine, 58 (1): 68-72; Tokol, A. (2001). Endüstri İlişkileri ve Yeni Gelişmeler. Bursa: Vipaş A. Ş; Yenipınar, U. (2005). Otel İşletmelerinde Ücretlendirme: İzmir İli 4-5 Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Analiz, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (3): 148-176.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Korkusuz, R. (2005). Vardiyalı (Postalar Halinde) Çalışma ve Türk İş Hukuku’ndaki Düzenlemesi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9 (1-2): 1-18.