Küresel çevre gündemini belirleyen, Birleşmiş Milletler (BM) sistemi içinde sürdürülebilir kalkınmanın çevresel boyutunun tutarlı bir şekilde uygulanmasını teşvik eden ve küresel çevre için yetkili bir savunucu olarak hizmet veren lider küresel çevre otoritesidir. Uluslararası alanda çevreden sorumlu kapsayıcı bir örgütlenme gereksiniminin gündeme gelmesinin ardından çevre ve çevre sorunları konularında işbirliği sağlamak, küresel düzeyde çevrenin durumunun izlenmesi, çevre bilincini artırmak ve çevre sorunlarına uluslararası toplumun dikkatini çekmek, uluslararası ve ulusal çevre politikasının ve hukukunun gelişiminin sağlanmak amaçlarıyla 1972 yılında kuruldu.

XX. yüzyılda insanlığın ulaşmış olduğu gelişmişlik düzeyine karşın geleceğinin güvende olmadığı gerçeğiyle yüzleşmesi, dikkatleri giderek artan bir biçimde çevreye yönlendirdi. Bu dönemde insanlığın çevre üzerinde kurduğu baskı ve çevre sorunlarının ulaştığı nokta, küresel düzeyde kabul edilmeye başlandı. Dünya kamuoyunun gündeminde günden güne daha fazla yer bulan çevre sorunları, ulusal ve uluslararası politikaları etkilemeye başladı. 1950’lerden itibaren çevre sorunları ile nedenleri ve sonuçlarıyla mücadele etmek amacıyla ulus-devletler biraraya gelerek, çevresel değerlere hukuksal güvenceler kazandırmak için birlikte hareket etmeye başladılar. Bu kapsamda 5-16 Haziran 1972 tarihinde Stockholm’de düzenlenen BM İnsan Çevresi Konferansı ile çevre sorunları küresel gündeme taşındı ve çevre sorunlarının küresel ölçekte ele alınabilmesi amacıyla uluslararası bir organizasyonunun kurulmasına karar verildi. Küresel ölçekteki ilk çevre zirvesi olan 1972 Stockholm Konferansı, uluslararası çevre hukukunun gelişimi ve BM’nin çevre sorunlarını ilgi alanı içinde görmesi anlamında dönüm noktası oldu. Bu doğrultuda BM Genel Kurulu’nun 2997 sayı ve 15 Aralık 1972 sayılı kararıyla, BM çatısı altında doğrudan çevre ile ilgilenmek üzere UNEP kuruldu. Örgütün merkezi Nairobi’dir (Kenya). Kuruluş döneminde temel görevi 1972 Stockholm Konferansı’nın eylem planının yerine getirilmesi oldu. Yalnızca çevre sorunlarıyla uğraşmak üzere kurulan ilk örgüt olan UNEP aracılığıyla BM dünya çapında etkili olabilecek bir çevre politikası oluşturmaya başladı.

UNEP’in kurulduğu 1972 yılında, sınırsız büyümenin imkânsızlığını anlatan ve çözüm olarak sıfır büyüme öneren Büyümenin Sınırları (Limits to Growth) Raporu, 1987 yılında ise sürdürülebilir kalkınma kavramının yaygınlaşması ve tanımının belirginleşmesini de sağlayan Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu’nun Brundtland Raporu olarak da anılan Ortak Geleceğimiz (Our Common Future) raporu yayımlandı. Brundtland Raporu, UNEP’in güçlendirilmesi ve çevre sorunlarıyla mücadelede küresel bir araç olmasını da teşvik etti.

Sürdürülebilir kalkınma kavramı hızla artan ve etkisi her geçen gün daha fazla hissedilen çevre sorunlarının etkisiyle 1980’lerin sonunda kullanılmaya başlandı. Sürdürülebilir kalkınma, çatışma içinde olan kalkınmacı kaygılarla çevreci kaygıları uzlaştırmaya çalışan bir kavramdır. Bu ilkeye göre her nesil, kaynakları kendisinden sonra gelecek nesillerin kalkınma tercihlerini yaşama geçirmesini engellemeyecek biçimde kullanmalıdır. BM 2015 yılında sürdürülebilir kalkınma hedeflerini açıkladı. 2030 yılına kadar hayata geçirilmesi amaçlanan 17 hedef sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir kalkınma kavramlarının hemen hemen her alanla ilişkili olduğunun göstergesidir. Türkiye’nin önemli kalkınma eksenlerinden biri olan turizm sektörü de çevresel özellikler ve doğal kaynaklara doğrudan bağlı olması nedeniyle sürdürülebilirlik ile karşılıklı etkileşim içindedir. 1988 yılında Dünya Meteoroloji Örgütü ile birlikte Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’ni (IPCC) kuran UNEP, 1992 yılında kurulan Küresel Çevre Fonu’nun (GEF) uygulayıcı kurumlarından biridir. UNEP özellikle GEF’in kurulmasının ardından somut çevre sorunlarını gidermeye ve uygulamaya dönük çalışmalara yöneldi. UNEP’in yedi ana çalışma birimi bulunmaktadır. Bunlar; Erken uyarı ve değerlendirme (DEWA), Çevresel politika uygulama (DEPI), Teknoloji, Sanayi ve ekonomi (DTIE), Bölgesel işbirliği (DRC), Çevre hukuku ve sözleşmeleri (DELC), İletişim ve kamuoyu bilgilendirme (DCPI) ile Küresel Çevre Fonu Kolaylaştırıcılığıdır (DGEF).

Günümüzde UNEP uluslararası çevre politikası ve hukukunun gelişmesinden sorumlu önemli bir örgüt konumundadır. Örgüt görevini, çevre alanında araştırma ve izleme etkinlikleri sürdürerek ve çeşitli uluslararası antlaşmaların, eylem planlarının ve esnek hukuk belgelerinin (Çevresel Etki Değerlendirme gibi) oluşturulması ve uygulanması sürecine katılarak, kimi zamanda sekreterliğini üstlenerek (Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, Ozon Tabakasının Korunmasında dair Viyana Sözleşmesi v.) yerine getirmektedir. BM’nin çevre ile ilgili faaliyetlerini büyük ölçüde UNEP gerçekleştirmektedir. UNEP ile birlikte UNESCO, WHO, FAO gibi uzmanlık kuruluşları ve BM Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonu gibi yardımcı birimler çevre sorunları ile ilgili önemli işlevleri üstlendi. UNEP’in orta vadeli hedefi (2018-2021) BM’in 2030 sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda şekillendi. Uzun vadeli hedefi ise günümüz nesli ve gelecek nesillerin refahının sağlanması ve küresel çevresel hedeflerin tutturulmasıdır.