Uluslararası Organizasyon

Etkinlik Kavram Üretim Yönetimi ve Pazarlama

Uluslararası kavramı ilk kez 1789 yılında Jeremy Bentham tarafından kullanıldı. Uluslararası organizasyonlar ulus devletlerin ortaya çıkışı ile özellikle de Versay Barış Antlaşması’ndan (1919) sonra kurulmaya başladı. Versay Barış Antlaşması ile birlikte ülkeler arasında yaşanabilecek sorunların barışçı yollarla çözüme kavuşturulmasının amaçlandığı ilk uluslararası organizasyonlardan biri İsviçre’de 1920 tarihinde kurulan Milletler Cemiyeti’dir (Leag of Nations). Bu organizasyon, İkinci Dünya Savaşı’nın çıkmasını engelleyemediği için, 1946 tarihinde dağıldı.

Uluslararası organizasyonlar, ülkelerin gündemlerini belirleyebildikleri gibi koalisyon oluşturma sürecinde ve küçük devletlerin siyasal inisiyatif kullanmaları konusunda da önemli bir rol oynamaktadır. Üye yapısına göre uluslararası organizasyonlar; hükümetler arası uluslararası organizasyonlar ve hükümetler dışı uluslararası organizasyonlar olarak sınıflandırılabilmektedir. Hükümetler dışı uluslararası organizasyonlar; sivil toplum hareketinin uluslararasılaşmış bir biçimi olarak devletlerin kamusal gücü aracılığıyla yönetilen kurumlarının dışında ortaya çıkan uluslararası sivil yapılardır. Toplumu ilgilendiren birçok konuda kar amacı gütmeden gönüllülük esaslı faaliyet gösteren bu uluslararası yapıları diğer uluslararası organizasyonlardan ayırt etmek üzere sivil toplum kuruluşları, hükümetler dışı ve gönüllü kuruluşlar başta olmak üzere çeşitli kavramlar kullanılmaktadır. Hükümetler dışı uluslararası organizasyonlar insan haklarının savunulması, çevrenin ve kültürel değerlerin korunması gibi küresel nitelik taşıyan konularda faaliyet göstermektedir. Kar amacı gütmeden insan haklarının korunması amacıyla kurulan Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International-AI) bu kuruluşlara örnek olarak gösterilebilir.

Uluslararası ticaret üzerinde etkisi olan çeşitli fonksiyonel alanlardan hükümetler dışı başka organizasyonlar da vardır. Dünya çapında ürün ve süreç özelliklerinin standartlarını belirleyen Uluslararası Standardizasyon Örgütü (International Organization for Standardization-ISO), hava ve denizyoluyla ürünlerin taşınmasına ilişkin yasal kuralları belirleyen Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (International Air Transport Association-IATA) ve Uluslararası Deniz Hukuku Komitesi (Comite Maritime International-CMI) bunlardan bazılarıdır. Hükümetler arası uluslararası organizasyonlara ise hükümetlerin, işverenlerin ve işçilerin temsilcilerini bir araya getiren Uluslararası Çalışma Örgütü (International Labour Organization-ILO) örnek gösterilebilir. Bu örgüt, başta uluslararası iş hukuku alanında olmak üzere, antlaşmalar şeklinde yeni uluslararası kamu hukuku yaratma yetkisine de sahiptir. Hükümetler arası uluslararası organizasyonlar; devletlerarasında bir uluslararası antlaşma ile kurulma, anayasa olarak adlandırılabilecek bir belgeye (kurucu antlaşmaya) ve üyelerinden farklı organlara sahip olma, uluslararası hukuka göre kurulma, genellikle sadece devletlere üyelik tanıma gibi ölçütleri taşımak durumundadır.

Turizm alanında da kâr amacı gütmeden faaliyet gösteren çok sayıda uluslararası organizasyonlar bulunmaktadır. Başta Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (The United Nations World Tourism Organization-UNWTO) olmak üzere turizmle ilgili olarak ifade edilen yiyecek-içecek, kruvaziyer ve rehberlik hizmetleri gibi küresel ölçekli çeşitli organizasyonlar faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu organizasyonlar kar amacı gütmeden gerek sektörün gelişimine gerekse sektörde yer alan organizasyonların işbirliğine katkı sağlamaktadır.

Referanslar

Algan, B. ve Tiryaki, R. (2002). Uluslararası Hukuk Açısından Uluslararası Organizasyonlar ve İnsan Haklarının Korunması: Birleşmiş Milletler Örneği, Avrasya Dosyası, BM Özel, 8 (1): 92-127; Çalış, Ş. H. (2006). Uluslararası Örgütler ve Türkiye. Konya: Çizgi Kitabevi; Özen, Ç. ve Tonus, Ö. (2017). Uluslararası Örgütler. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları; Seyersted, F. (2008). Common Law of International Organizations. Boston: Martinus Nijhoff Publishers; Şahin, S. ve Ünal, A. (2017). Uluslararası ve Ulusal Turizm Kuruluşları. İçinde; N. Hacıoğlu, B. Şahin ve M. Bozkurt (Editörler), Genel Turizm (ss. 257-266). Çanakkale: Paradigma Akademi.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Archer, C. (1992). International Organisation. New York: Routledge.