Ulaştırma Sistemi

Kavram Kamu Yönetimi

Ulaştırma kelime anlamı olarak, yolcuların ve yüklerin bir yerden başka bir yere iletilmesi şeklinde ifade edilmektedir. Ulaştırma, fiziksel bir birimin bir başlangıç noktasından varış noktasına yer değiştirmesi olarak da tanımlanmaktadır. Başka bir deyişle ulaştırma, canlı ve cansız tüm varlıkların bir noktadan başka bir noktaya belli bir amaç için yer değiştirmesini sağlayan bir faaliyetler bütünüdür. Dolayısıyla ulaştırma toplumun, sosyal, kültürel ve ekonomik etkinliklerinin türevi olarak ihtiyaç olunan bir hizmettir. Bu bağlamda temel ulaştırma sistemleri; demiryolları, havayolları, karayolları, denizyolları ve boru hatlarıdır.

Ulaştırma tarihi insan, hayvan ve rüzgâr gücüne bağımlı olduğu endüstri devrimine kadar olan ve buhar, çelik, elektrik ve makinelerin kullanıldığı endüstri devriminden sonraki dönemleri kapsamaktadır. Ulaştırmanın bilinen tarihi MÖ 7000’li yıllara kadar gitmektedir. İnsanoğlu taşımacılıkta ilk olarak hayvanları kullanmıştır. MÖ 2000’li yıllarda atların evcilleştirilmesi ile taşımacılık ve yolculukta kullanıldığı bilinmektedir. MÖ 3000’li yıllara ilişkin yapılan araştırmalarda ise ulaştırma için önemli bir icat olan ve mihenk taşı olarak ifade edilen tekerleğe rastlanmıştır. İnsanoğlunun varoluşundan bu yana avladığı hayvan ve kaya parçaları gibi birtakım gereçleri taşıma ihtiyacı duymuşlardır. Nitekim, Sümerlere yönelik yapılan kazılarda kızak ve arabalar bulunmuştur. Dolayısıyla, ulaştırma sistemleri tarih öncesi dönemlerde bir gereksinim olarak ortaya çıkmış ve insanlık tarihi boyunca gelişmiştir.

Ulaştırma sistemleri özellikler bakımından hizmet sektörü içerisinde yer almaktadır. Ulaştırma sisteminin üretimi ve tüketimi genellikle eş zamanlı gerçekleşir. Bu nedenle sektörlerin ihtiyacını karşılayacak kadar üretilmelidir. Yeterli olmaması durumunda hizmetin aksamasına, fazla olması durumunda ise israfına neden olmaktadır. Ulaştırma hizmeti depolanamaz ve hizmetin sabit maliyetleri oldukça yüksektir. Ulaştırma sistemleri jeopolitik ve coğrafi yapıya ve teknolojiye göre şekil almaktadır. Ekonominin en temel unsurlarından biri olan ulaştırma sistemleri aynı zamanda turizm sektörü için de olmazsa olmazdır.

Karayolları talep ve arzın kesişim noktasında, destek hizmetlerin yapılanmasında, devlet hizmetlerinin yürütülmesinde önemli bir etkileşim yeridir. Karayolu ile yapılan taşımacılık işlemlerinde en küçük yerleşim alanlarından, yerel ya da ulusal veya ulus ötesi düzeydeki yerleşim alanlarına kadar olabilmektedir. Daha uzak mesafelerde ve daha fazla yüke sahip taşımalarda en uygun sistemlerden biri demiryolu sistemidir. Yolculara uzun veya kısa mesafelerde güvenli ve dakik ulaşım imkânı sağlamaktadır. Demiryolu ulaştırması, geniş ve düz arazi koşullarında daha uygun bir tercihtir. Deniz yolu sistemi yolcu taşımacılığı için yarımada ve ada üzerine kurulu yerlerde günübirlik şehiriçi taşımacılığında ya da kruvaziyer gemilerle yapılan turları kapsayan yolcu gruplarına hitap etmektedir. Yük taşımacılığında diğer ulaştırma sistemlerinden çok daha önde olan ve uluslararası ticaretin en önemli unsuru olarak görülen sistem denizyolu ile taşımacılıktır. Havayolu taşımacılığı; yüksek hız, kapasite artırımı, uzak mesafe ve güvenlik özellikleriyle günümüzün modern ulaşım sistemidir. Mülkiyeti, taşıdığı yük ve fiziki görüntüsü itibarıyla özel bir ulaştırma sistemi türü olarak boru hatları sistemi ise giderek yaygınlaşmaktadır. Ulaştırma sistemleri arasında denizyolu ve havayolu en hızlı ulaştırma sistemleri iken, demiryolu ve karayolu ulaştırma sistemleri ise nispeten daha yavaştır. Karayolu ve havayolu ulaştırma sistemlerinin enerji tüketim oranı diğerlerine göre daha yüksektir. Diğer taraftan, en fazla ulaşım ağına sahip olan karayolu ulaştırma sisteminde işletme maliyeti ve ilk yatırım maliyeti çok daha ucuzdur.

Turizm faaliyetlerine katılmak için her yıl bir milyardan fazla insan ulaştırma sistemlerinden faydalanmaktadır. Çoğunlukla tercih edilen ulaştırma sistemleri ise havayolu ve karayoludur. Bu bağlamda ulaştırma hizmetleri turizm sektörünün en önemli paydaşlarındır. Nitekim, ulaştırma sistemlerinde geçmişten bugüne yaşanan yenilikler turizmin canlanmasına da katkı sağlamıştır. Bu kapsamda, özellikle 1949 yılında havayolu ulaşımında charter seferlerinin başlaması turizme önemli bir etki sağladı. 1970’li yıllara gelindiğinde Avrupa’dan Akdeniz’e yönelik yolcu trafiğinin yarısı bu uçuşlarla gerçekleşmeye başladı. 1980’li yıllardan sonra demiryolu sisteminde geliştirilen hızlı tren teknolojisiyle birlikte Avrupa’da yolcuların daha hızlı hareket etmesi mümkün hâle geldi. Böylece demiryolu sisteminin rekabet gücü de arttı. Karayolu sisteminin en önemli avantajı olan her yere gidebilme yetisi birçok turizm türünün (kırsal turizm gibi) gelişmesine neden oldu. Denizyolu ulaştırma sisteminin gelişimi ise kurvaziyer turizmi ve yat turizmi gibi turizm türlerinin yaygınlaşmasında etkili oldu.

Referanslar

Arıkan, İ. (2015). Turizm Ulaştırması. Ankara: Detay Yayıncılık; Baykal, F. (2015). Uluslararası Turizm Ulaştırmasının Akış Yönü ve Dağılış Dokusu, Ege Coğrafya Dergisi, 24(2): 57-68; Demir, N. (1997). Türk Sivil Havayolu Ulaştırmasında Yeniden Yapılanma ve Bölgesel Havayollarının Turizme Etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Heraty, M. J. (1990). Gelişmekte Olan Ülkelerde Turizm Taşımacılığı Üzerine Düşünceler (Çeviri), Tugev Dergisi, 7: 49-55; TUSİAD. (2007). Kurumsal Yapısı, Yasal Çerçevesi ve Göstergeleriyle Ulaştırma Sektörü. İstanbul; Uslu, A. (2012). Hizmet Sektöründe Kalite ve Ankara Şehirlerarası Terminal İşletmesi Hizmet Kalitesinin Ölçülmesine Yönelik Bir Araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Düzce: Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Arıkan, İ. (2015). Turizm ulaştırması. Ankara: Detay Yayıncılık; Demir, N. (1997). Türk Sivil Havayolu Ulaştırmasında Yeniden Yapılanma ve Bölgesel Havayollarının Turizme Etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Uslu, A. (2012). Hizmet Sektöründe Kalite ve Ankara Şehirlerarası Terminal İşletmesi Hizmet Kalitesinin Ölçülmesine Yönelik Bir Araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Düzce: Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.