Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Projesi

Araştırma Proje Temelli Araştırma

(Eskişehir, 2012 - 2015)

Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
Yazar: Çağıl Hale ÖZEL & Mehmet Tahir DURSUN (2019) (Madde metni için tıklayınız)
Yazar: Nazmi KOZAK (2020) (Madde metni için tıklayınız)
1 / 2

Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması, 1923-2015 yılları arasında Türkiye’de turizm alanında yaşanan gelişmeleri, kurumları, kişileri, ilişkileri ve turizm sektörünün gelişimindeki önemli olayları sözlü tarih yöntemiyle ortaya çıkarmayı amaçlayan araştırmadır.

Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması, 1923-2015 yılları arasında Türkiye’de turizm alanında yaşanan gelişmeleri, kurumları, kişileri, ilişkileri ve turizm sektörünün gelişimindeki önemli olayları sözlü tarih yöntemiyle ortaya çıkarmayı amaçlayan araştırmadır. Araştırmanın temel amacı, Türkiye’de turizm sektörünün 1923-2015 yılları arasında pek çoğu gizli kalmış tarihinin ortaya çıkarılmasıdır. Bu araştırmada benimsenen yöntem olan sözlü tarih ise bir araştırma yöntemi olup tarihin belgelenmesinde günümüz teknolojisinin kullanılmasını içermektedir. Sözlü tarihçiler, ses veya görüntü kayıtları alarak yaşayan belleklerle görüşmeler yapar ve yaşam öykülerini bu kayıtlardan çözümleyerek yeni bir arşiv yaratırlar. Bu doğrultuda, Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması’na, 15 Aralık 2012 tarihinde başlandı. Araştırmada, Türkiye'de turizm sektörünün gelişiminde önemli görevler üstlenmiş yatırımcılardan, işletmecilerden, bakanlardan, müsteşarlardan, uzmanlardan, profesyonel turist rehberlerinden ve seyahat acentesi sahiplerinden oluşan kaynak kişiler, sektörle ilgili deneyimlerini, yalnızca kendilerinin tanık olduğu gelişmeleri günümüzün ve geleceğin araştırmacılarına aktardı. Araştırma kapsamında, toplam 522 kaynak kişiyle görüşüldü. Rehber, seyahat acentesi sahibi, işletmeci, müdür, bakan, müsteşar, akademisyen, turist, yatırımcı, işçi, aşçı, garson gibi turizm sektöründe farklı konumlarda yer almış aktörlerin öyküleri, toplam 696 saatlik video ve ses kaydı arşiviyle kayıt altına alındı. Tüm görüşme kayıtlarının deşifreleri yapıldı. Araştırmada sözlü tarih çalışmasının planlanması, soru çerçevelerinin oluşturulması, sözlü tarih görüşmesi yapacak akademisyenlerin eğitimleri ve alan çalışmasının izlenmesi konularında toplam 21 akademisyen görev aldı. Ayrıca, araştırmanın yürütülmesinde turizm sektöründeki farklı iş alanlarından yetkin kişilerin yer aldığı 52 kişilik bir danışma kurulu oluşturuldu. Araştırmada, sektör temsilcileri ile yapılan yüz yüze görüşmeler sonucunda elde edilen bilgiler derlenerek toplam 7748 sayfadan oluşan 10 ciltlik bir rapor oluşturuldu. Araştırma, 15 Aralık 2015 tarihinde sona erdi. Kapanış kokteyli, 200’den fazla sektör mensubunun katılımıyla 2 Nisan 2016 tarihinde Hilton İstanbul Bosphorus Hotel’de gerçekleştirildi. Bu araştırmadan elde edilen veriler doğrultusunda çok sayıda ulusal ve uluslararası makale, bildiri, poster bildiri ve portre yazısı da hazırlandı. 

Yararlanılan Kaynaklar

Turizm Tarihi Platformu web sitesi, www.turkiyeturizmtarihi.org, (Erişim tarihi: 28. 03. 2019); Kozak, N. (2018). Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması, cilt I. Sunuş, İçinde: N. Kozak, Editör. İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın Promosyon ve Kağıt San. Tic. Ltd. Şti.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Kozak, N. (2018). Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması, cilt I. Sunuş, İçinde: N. Kozak, Editör. İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın Promosyon ve Kağıt San. Tic. Ltd. Şti.

2 / 2

Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Başkanlığı tarafından desteklenen bir projedir. Bu çalışmanın hedeflerinden biri; Türk turizm sektörünün gelişimine birinci elden tanıklık etmiş kişilerin bilgilerini ve deneyimlerini gelecek kuşaklara aktarmaktır. Anadolu Üniversitesi’nde turizm alanında çalışan 22 akademisyen bir araya gelerek Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması’nı hazırladı. Araştırma Aralık 2012’de başladı, Aralık 2015’te sona erdi. Tarih Vakfı ve Ekin Grubu’nun kurumsal danışmanlığında gerçekleştirilen araştırmada görevli akademisyenler, proje öncesinde ve sırasında çeşitli eğitimler aldılar. Araştırma kapsamında görüşülecek kaynak kişilerin belirlenmesi amacıyla Eskişehir, İstanbul ve Antalya’da turizm sektörü temsilcilerinin katılımıyla ikişer gün süren Kaynak Kişi Belirleme Çalıştayları düzenlendi. Bu çalıştaylarda yaklaşık 900 turizmci kaynak kişi olarak belirlendi. Proje takvimi kapsamında ortaya çıkan bu listeden ancak 522 kişi ile görüşmeler tamamlanabildi.

Görüşmelerde temel alınan soru çerçevesine sadık kalınarak her kaynak kişi grubu için ayrı sorular hazırlandı. Örneğin Turizm Bakanlığı, turist rehberliği, aşçılık, Turizm Bankası gibi alanların yanı sıra Alanya, Side, Bodrum, Marmaris’te gerçekleştirilen turizm bölgesi görüşmeleri için de özel sorular hazırlandı ve uygulandı. Görüşmelere, kaynak kişileri tanıtmak için hazırlanan 12 özel soru ile başlandı ve ardından sektöre giriş, sektördeki çalışmalar ve en sonunda da sektör deneyimlerini içeren sorular ile görüşmeler sonlandırıldı. Her bir kaynak kişiye ortalama 70 soru yöneltildi. Görüşmeler ortalama olarak bir-iki saat arasında gerçekleşmiş olsa da, bazı görüşmeler bir saatin altında, bazı görüşmeler ise iki saatin epey üzerinde, bazen de birden fazla oturum halinde tamamlandı. Görüşmelerden sonra her bir kaynak kişi için Kaynak Kişi Bilgi Formu ve Görüşme Yayını İzin Formu dolduruldu. Gerçekleştirilen görüşmelerin bant çözümlerinin önemli bir bölümü Tarih Vakfı’na, kalan 80 dolayındaki görüşme de süreci hızlandırmak için Ankara’daki özel bir firmaya yaptırıldı. Görüşmeler, kaynak kişilerin bulundukları kentlere ve ortamlara gidilerek, yerinde gerçekleştirildi. Az sayıda görüşme ise Eskişehir’de gerçekleştirildi.

Araştırma kapsamında turizm sektörünün bütün alanlarından temsilciler ile görüşülmeye gayret edildi. Görüşülen kişiler arasında; eski turizm bakanları, müsteşarlar, genel müdürler, daire başkanları, TURBAN işletmelerinin yöneticileri, turizm yatırımcıları ve işletmecileri, otel müdürleri, otel çalışanları, barmenler, aşçılar, restoran işletmecileri, belediye başkanları, muhtarlar, turist rehberleri, turizm gazetecileri ve yayıncıları, turistik bölgelerin yerel halkı ile uzun yıllardır Türkiye’de ikamet eden yabancılar da dahil olmak üzere pek çok kişi yer aldı. Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması kapsamında 522 kişi ile görüşme yapıldı. Araştırma kapsamında 696 saatlik görüntü ve ses kaydı ile sözlü tarih görüşmesi tamamlandı ve arşivlendi. Gerçekleştirilen bütün görüşmelerin bant çözümleri yapıldı.

Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Çalışması başlıklı proje Nazmi Kozak’ın yürütücülüğünde, başından sonuna kadar aralıksız görev alan şu araştırmacıların katkıları ile gerçekleştirildi: Arzu Toker (Turan), Aysel Yılmaz, Burcu Kaya, Çağıl Hale Özel, Dilek Acar (Gürel), Dönüş Çiçek, Duygu Yetgin, Emre Ozan Aksöz, Ebru Zencir, Ece Doğantan, Emrullah Tören, Gözde Türktarhan, Hüseyin Öney, Mune Moğol, Onur Çakır, Osman Güldemir, Savaş Evren, Seher Geyik, Selman Bayrakçı ve Taki Can Metin. Proje grubundaki araştırmacılar arasında öğretim üyesi Yetiştirme Programı (ÖYP) ile Anadolu Üniversitesi’nde bulunan lisansüstü öğrenciler de yer aldı.

Proje kapsamında Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması Görüşme Metinleri başlığı altında dokuz ve Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm (Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri ve Meslekler) başlıklı bir cilt olmak üzere, toplam on cilt kitap Aralık 2015 tarihi itibariyle basıma hazır hâle getirildi.

Kitabın basımının yapılabilmesi ile ilgili ihalenin yapılabilmesi için Ağustos 2015 tarihinde Anadolu Üniversitesi Rektörlüğü’ne başvuruldu. Rektörlük makamı kitapları üniversitenin kendi matbaasında basacağını bir yazıyla bildirdi. Proje kitaplarının basıma hazır hâle getirilmesi sonrasında (Aralık 2015), basımının yapılabilmesi için kitaplar kağıt çıktı ve pdf formatında disketlere yüklenerek Rektörlük makamına gönderildi. Projenin yasal süresinin tamamlanmasının üzerinden bir ay geçtikten sonra, Prof. Dr. Naci Gündoğan’ın yönetimindeki rektörlük makamı üniversite matbaasının yoğunluğunu gerekçe göstererek kitapları basamayacağını bildirdi.

Kabul edilen proje önerisinde kitap basımı için harcama kalemi bulunmasına, bütçe ayrılmış olmasına ve projede kullanılabilir 186.500 TL olmasına karşılık, projeden üretilen kitaplar basılamadı. Projenin kitap basımı ve belgesel yapımı için ayrılan miktar iade oldu.

Bir yılı aşkın sürede yasal ve idari yollardan kitapların basımının gerçekleştirilmesine yönelik olarak Rektörlük makamıyla yapılan girişimlerden sonuç alınamayınca, kitapların basım, yayım ve dağıtım hakları, talep üzerine, Anadolu Üniversitesi Rektörlüğü’nün 20. 02. 2017 ve 63784619-020 sayılı yazısı ile Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Nazmi Kozak’a devredildi. Bu aşama sonrasında www.turizmgazetesi.com Genel Yayın Yönetmeni Fehmi Köfteoğlu tarafından kitapların basımı için bir Destek Kampanyası başlatıldı. Yaklaşık bir yıl süren çabalar sonucunda kitapların basımı için gereken destek, tam olarak olmasa da, büyük oranda sağlandı. Kampanyaya yapılan destekler ile kitapların basımı gerçekleştirilebildi.

Yararlanılan Kaynaklar

Kozak, N., Editör (2018). Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması Görüşme Metinleri, Cilt-1: Side, Alanya, Antalya. İstanbul: Yıkılmazlar Basım Yayın.