Türk – Macar Tarihi İlişkilerinden Kesitler Sergisi
Etkinlik Sergi
(İstanbul, 02 Mayıs – 5 Temmuz 2009)
-
2020
Anayurtları Orta Asya’daki Ural Dağları ve Volga Nehri dolayları olan Macarlar, üçü Türk olan dört boyun birleşmesiyle oluşmuş bir kavimdir. Avrupa'ya geldiklerinde ilk olarak Transilvanya bölgesine yerleşmişler ve genişleyerek Karpatya Ovasına yayılmışlardır. Bölge yüzyıllar boyunca Kelt, Roma, Germen, Hun, Batı Slavları ve Avarlara ev sahipliği yapmaktaydı. MS IX. yüzyılda prens Arpad tarafından kurulan krallık XI. yüzyılda bölgesel bir Hıristiyan gücü haline geldi. 1526’daki Mohaç Muharebesi ile üçe bölünen krallığın güney ve orta bölümü 150 yıl süren akınlar sonucu Osmanlı İmparatorluğu’na geçti ve yine 150 yıl impratorluğun himayesinde kaldı. Bu süre zarfında bölgeye tıpkı İstanbul ve Edirne’dekilere benzer, her biri yüz adete yakın ya da en az yüz adet cami, medrese, köprü, çeşme, hamam ve hayatlarını bu topraklarda kaybeden önemli şahsiyetler için türbeler inşa edilmiştir.
Avrupa’daki Osmanlı varlığına karşı birleşen Hıristiyan güçler ile önce 1699’da imzalanan Karlofça ve 1718’de imzalanan Pasarofça Antlaşmaları ile Macar topraklarındaki Osmanlı egemenliği sona erdi. Ancak Macaristan bağımsızlığını geçen yüzlerce yılın ardından ilk olarak ancak Birinci Dünya Savaşı’nda Avusturya – Macaristan İmparatorluğu’nun dağılmasıyla elde edebildi. Ancak Birinci Dünya Savaşı’nın ardından, komşu devletlerce kendilerine sunulan ve 1920 yılında imzalanan Macar Serv’i Trianon Antlaşması ile Macarlar sahibi oldukları toprakların üçte ikisini bu topraklarda yaşayan Macar nüfusla beraber kaybetmişlerdir. İkinci Dünya Savaşı’nda Macarlar, Avrupayı tamamen ele geçirmeyi ve bunu takip eden süreçte genişlemesini sürdürmeyi ve bir dünya imparatorluğu kurmayı hedefleyen Naziler tarafından kaybettikleri toprakların geri kazanılması vaadiyle kandırıldılar; kaybedilen savaş sonucunda da Sovyet Rusya tarafından işgal edildiler.
Tüm bu tarih sürecinde ve takip eden dönemlerdeki Türk -Macar ilişkilerini belgeleyen sergi, 2010 yılı İstanbul Kültür Başkenti etkinlikleri çerçevesinde, Milli Saraylar Daire Başkanlığı tarafından, 2010 yılı İstanbul Kültür Başkenti Ajansı ile işbirliği içerisinde Milli Saraylar envanterine kayıtlı kitap, nişan ve tablolar ile Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı, Yapı Kredi Kültür Sanat A.Ş., Türk ve İslam Eserleri Müzesinden eserlerle düzenlendi.
İstanbul’un Beşiktaş semtinde yeralan Milli Saraylar bünyesindeki Dolmabahçe Sarayı, 1856’da yapıldı, 1922’de Cumhuriyetin ilanı ile müze statüsünde koruma altına alındı. Sergi, iki salon ve bir camlı seradan oluşması nedeniyle Camlı Köşk adını alan, restorasyonu yedi yıl süren mekanda gerçekleşti. Padişahların kara tarafını dolayısı ile de halk yaşamını, ordu alayını gördükleri yer olan Camlı Köşk içindeki kristal çeşme, kristal piano ve kristal tabure, ayaklı şamdanlar ve hayvan bezemeleri ile süslü tavanları ile imparatorluğun ihtişamını yansıtmaktadır. Böylesi bir mekanda izleyici ile buluşan sanatsal değeri olan objeler siyasi tarihe paralel olarak sanatsal tarihi de gözler önüne sermektedir.
Sergide Türk – Macar ilişkilerinin doruk noktasına ulaştığı XIX. yüzyıl ve onu takip eden XX. yüzyıl ilişkileri mercek altına alınmıştır. Yüz adet bilgi panosu ve 45 objenin bir arada kullanılması ile kurgulanan sergi teması Türk – Macar ilişkilerini konu ve tarih kronolojisinde yansıttı. Serginin birinci bölümde başlangıcı ve bitişi ile Macar topraklarındaki Osmanlı egemenliği; ikinci bölümünde Macar halkının özgürlüğünü elde etmek için egemen devletlerle mücadelesi ve Osmanlı desteği işlenirken; üçüncü bölümde XVIII. ve XIX. yüzyılda iki halk arasında başlayan dostluk ve güven ilişkisi ile son bölümde de Cumhuriyet dönemi Türk – Macar ilişkileri belgelendi.
Referanslar
Dávid, G. ve Fodor, P. (2000). Ottomans, Hungarians, and Habsburgs in Central Europe: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest. Leiden: Brill; Göncü, (2009). Türk – Macar Tarihi İlişkilerinden Kesitler: Fejezetek A Török – Magyar Kapcsolatok Törteneteböl. İstanbul: T.B.M.M. Milli Saraylar Yayınları; Lendvai, P. (2004). The Hungarians: A Thousand Years in Victory in Defeat. Princeton: Princeton University Press; http://www.saffetemretonguc.com/dolmabahce-sarayi/, (Erişim tarihi: 20.08.2020); https://meclishaber.tbmm.gov.tr/develop/owa/haber_portal.aciklama?p1=89623, (Erişim tarihi: 10.09.2020).
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Göncü, (2009). Türk – Macar Tarihi İlişkilerinden Kesitler: Fejezetek A Török – Magyar Kapcsolatok Törteneteböl. İstanbul: T.B.M.M. Milli Saraylar Yayınları.