Turistlere Yönelik Önyargılar, Stereotipler (Kalıp Yargılar)

Kavram Sosyoloji Psikoloji

Stereotip sosyal psikoloji alanında; “Aralarındaki farklılıkları göz önüne almaksızın bir grubun hemen hemen bütün üyelerine aynı karakteristik özellikleri atfederek bir grup insan hakkında genelleştirme yapmak” olarak tanımlanmaktadır. Her ne kadar stereotip, dar bir çerçevede önyargı ile eş anlamlı olarak değerlendiriliyor olsa da bilimsel literatürde bu iki kavramın ayrımı net bir şekilde ortaya konulmaktadır. Önyargı “Ayırt edilebilir bir grubun insanlarına karşı, yalnızca bu gruba üye olmalarına dayanarak, düşmanca ya da olumsuz bir tavır beslemek” şeklinde tanımlanmaktadır. Önyargı olumsuz tutum ve tepkileri içeriyorken, stereotip de durumun olumsuz olması şart değildir.

Stereotipler, kültür, meslek, yaş, ırk, etnik köken, din gibi pek çok kategoriye dayanarak oluşabilmektedir. İnsanlar genellikle yeni insanlarla karşılaştıklarında, yeni bir durumla karşı karşıya kaldıklarında ya da grup hakkında bilgi eksikliği yaşadıkları durumlarda stereotipler (kalıpyargılar) kullanabilmektedirler. Örneğin İtalyanların moda ve yemek sever olarak, Asyalıların egzotik, spiritüel, bilge, Almanların ise kurallara bağlı ve dakik olarak stereotipleştirilmesi gibi.

Olumlu ve olumsuz kalıpyargılar söz konusudur. Tüm Latinlerin iyi dans ettikleri ya da tüm Japonların çalışkan ve başarı odaklı oldukları görüşü olumlu stereotipleştirmeye örnektir. Tüm beyazların ırkçı olduklarına yönelik görüş ise olumsuz stereotipleştirmeye örnektir.

Turizmde stereotiplerin, turistleri ve yerel halkı tanımlamak için kullanılabildiği ifade edilmektedir. Bu stereotipler turistlerin ve yerel halkın birbirlerine yönelik algılarını da etkileyebilmektedir. Olumlu stereotipler turistleri cezbederken, olumsuz stereotipler turistleri uzaklaştırabilmektedir. Literatürde stereotiplerin, çeşitli turist gruplarının ayırt edilmesine imkan sağlayabildiği, yerel halk ile turistler arasında karşılıklı etkileşimleri yönlendirebildiği ve davranışlarının açıklanmasına yardımcı olabildiği yönünde görüşler mevcuttur.

Olumlu stereotiplerin, insanların destinasyon ile ilgili imajını şekillendirerek ve tutumlarını, seyahat eğilimlerini ya da davranışlarını etkileyerek olumlu duygular yaratmaya yardımcı olabildiği ifade edilmektedir. Bu nedenle algılar ve stereotipler (kalıpyargılar) destinasyon imajı, tutum ve seyahat eğilimi gibi çalışmaların da temelini oluşturmaktadır. Ayrıca olumlu stereotiplerin, ağırlama endüstrisinde çalışanların, görevlerini profesyonel şekilde yerine getirmelerine yardımcı olabileceği yönünde görüşler de literatürde mevcuttur.

Pek çok stereotip, istisnaları ve farklılıkları göz ardı etmektedir. Stereotiplemenin, başkalarının davranışlarının yorumlanmasında hatalara yol açabilmekte olduğu yönünde görüşler de söz konusudur. Bu görüşlere göre stereotipleme, insanları kategorize ederek ve etiketleyerek zararlı etkilere neden olabilmektedir. Olumsuz klişeler güvensizlik yaratabilmekte, ayrımcılığa yol açabilmekte, kaba ve düşmanca davranışlara neden olabilmekte ve sosyal etkileşimi de engelleyebilmektedir. Stereotiplerin olumsuz etkilerinin, diğer kültürler ve altkültürler hakkında derinlemesine bilgi edinerek azaltılabileceği yönünde görüşler mevcuttur.

Referanslar

Aronson, E., Wilson, T.D. ve Akert, R.M. (2012). Sosyal Psikoloji, İstanbul: Kaknüs Yayınları; Avcıkurt, C. (2009). Turizm Sosyolojisi. Ankara: Detay Yayıncılık; Reisinger, Y. (2009). International Tourism: Cultures and Behavior. ABD: Butterworth-Heinemann Elsevier; Moufakkir, O. (2008). Destination Image Revisited: the Dutch Market Perceptions of Morocco as a Tourism Destination. İçinde; Burns, P. ve Novelli (Editörler), Tourism Development: Growth, Myths and Inequalities. M. CABI; Civre, Z., Knezevic, M., Baruca, P. Z. ve Fabjan, D. (2013). Facial Attractiveness and Stereotypes of Hotel Guests: An Experimental Research, Tourism Management, 36: 57-65.