Şarkışla, Türkiye'nin Sivas ilinde yer alan, tarihi ve doğal güzellikleriyle dikkat çeken bir ilçe yerleşimidir. Sivas’a seksen bir kilometre uzaklıkta olan Şarkışla, İç Anadolu Bölgesi'nde yukarı Kızılırmak bölümü sınırları içerisinde yer alır. Çevresi yemyeşil bir doğa ile çevrelenmiştir. Özellikle Yeşilırmak Kanyonu ve çevresindeki doğal parklar, doğaseverler için önemli bir destinasyondur. 

Şarkışla,  36°-37° doğu boylamı (36° 25'E) ile 39°-40° (39° 21'N) kuzey enlemi arasında yer almakta olup 1902 kielometrekare yüzölçümüne ve 9472 hektar ilçe merkezi alanına sahiptir. Yüzölçümü ile Sivas iline bağlı ilçeler arasında 95 köyü bulunan yedinci büyük ilçedir. Deniz seviyesinden yüksekliği 1180 metredir.

Doğuda Sivas ve Altınyayla, batıda Gemerek ve Yozgat'ın Akdağmadeni ilçesi, güneyde Kayseri ve kuzeyde Yozgat ve Yıldızeli ilçesi ile komşudur. Şehir, kuzeyinde Tecer ve Şama dağları, güneyinde Hınzır Dağı bulunan bir depresyon (çöküntü alanı) içinde yer almaktadır. Şarkışla, 2021 istatistiklerine göre 37.708 toplam nüfusu ile Sivas'ın merkez dışındaki en kalabalık ilçesidir. 

Şarkışla'nın tarihçesi oldukça zengin ve ilginçtir. Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan bu kadim şehir, zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Şarkışla'da yapılan arkeolojik kazılarda, bölgenin MÖ 3000 yıllarında Hitit Uygarlığı'na ev sahipliği yaptığına dair bulgulara rastlanmıştır. İlçeye beş kilometre uzaklıkta bulunan Döllük Köyü'nün ilçe sınırlarına yakın bir bölgede, 1940 yılında bulunan ve MÖ 2000 yıllarına ait olduğu kabul edilen bir heykelin varlığı da bu tarihi doğrulamaktadır. Heykel, on iki santimetre boyunda bronzdan yapılmıştır ve Ankara Arkeoloji ve Etnografya Müzesi'nde korunmaktadır. MÖ 1400-1100 yıllarına tarihlenen ve bronzdan yapılmış olan “Hitit Tören Baltası” da önemli bir tarihi eser olarak literatürde yer almıştır. 

Sırasıyla Hattiler, Hititler, Etiler, İskitler, Medler, Persler, Büyük İskender, Kapadokya Krallığı ve Roma İmparatorluğu gibi önemli medeniyetlerin hâkimiyeti altında kalmıştır. XI. yüzyıl başlarında Danişmendliler, XII. yüzyılın ikinci yarısında Anadolu Selçukluları tarafından ele geçirilmiştir. Selçuklu döneminden sonra Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliğine geçmiş olan ilçe, ipek yolu üzerinde bulunması sebebiyle gelişmiş, han, hamam ve camilere ev sahipliği yapmıştır, ancak yapıların hepsi günümüze gelememiştir. Günümüze ulaşan Ulu Cami ve Şarkışla Kalesidir. Atatürk Kalesi olarak da bilinen Şarkışla Kalesi, ilçenin ortasında yüksek bir tepe üzerindedir, ancak kaleden iz kalmamıştır. Şarkışla Belediyesi tarafından etrafına sur benzeri duvarlar inşa edilmiştir. Bilimsel kaynaklarda “Şarkışla Merkez Höyüğü” olarak geçmektedir.

Bizans döneminde ‘Tenos’ (Tonus) olarak adlandırılan, Türklerin Anadolu'ya gelmesinden sonra ‘Gedük’ adını aldığı bilinen Şarkışla, Cumhuriyet döneminde diğer birçok ilçe gibi modernleşme sürecine girmiş olsa da tarım ve hayvancılık, ilçenin ekonomik hayatında önemli bir yer tutmaya devam etmiştir. İlçe, Kızılırmak üzerinde bulunan HES’lerde üretilen elektrik ile hem bölge hem de ülke ekonomisine katkı sağlar. Yenilenebilir enerji üretimi alanında da üzerine düşeni yapmaya gayret eden Şarkışla, belirli alanlarında kurulan panellerle güneş enerjisinden de elektrik üretimi yapar.

Verimli ve kullanım alanı fazla olan alüvyal toprakları, organik madde bakımından da oldukça zengindir. Verimlilik özelliği bakımından önemli olan diğer bir toprak türü de kırmızı ve kahverengi topraklarıdır. Tarımcılık ve Hayvancılıkta ilerleyen ilçe Cumhuriyet Üniversitesi'nin Şarkışla Aşık Veysel Meslek Yüksekokulu kampüsüne de ev sahipliği yapar. 

Yazlar sıcak ve kurak, kışları da oldukça soğuk geçen ilçede ve köylerinde; Kaldırak Kalesi, ve Camisi, Hardal Köyü Camisi, Çanakçı Köy Odası, Mesire alanları, Şarkışla Barajı, Şarkışla Ovası, Yapaltın Barajı, Tarihi Taş Evler, Ortaköy Çermiği, Sarısu Göleti, Alaman Kaya Mezarı bulunur. Ayrıca Radar Tepesinde Arap Dede, Çatalyol köyünde Kara Baba, Döllük köyünde Koyun Baba, Abdallı köyünde Abdal Baba, Alaman köyünde Colü Dede, Saraç köyünde Şeme Baba yatırları yer alır.

Sadece doğal güzellikleriyle ve binlerce yıllık tarihi kültürel birikimiyle de ziyaretçilerini büyüleyen ilçenin gelenekleri, el sanatları ve mutfağı da kültürel bir zenginlik sunar. Yöre halkı, gelenek ve göreneklerine bağlı yaşar. Özellikle düğün ve bayram gibi özel günlerde yapılan gösteriler, ilçenin kültürel zenginliğini gözler önüne serer. Şarkışla'da düğünler, bayramlar ve mevsimsel devirler özel törenlerle kutlanır. Halk oyunları, yöresel kıyafetler ve müzikler bu törenlerde önemli bir yer tutar. El sanatları oldukça gelişmiştir. Özellikle halıcılık, ahşap işlemeciliği ve bakır işlemeciliği öne çıkar. Şarkışla halıları, özgün desenleri ve canlı renkleriyle bilinir. 

On beş nahiye ve 114 köyü ile ekilen arazi, ziraat yapılan yer anlamına gelen Şarkışla, kültür ve turizm bakımından incelenecek olursa; 

Aşık Veysel başta olmak üzere  Âşık Kamber, Âşık Kunter, Âşık Kul Veli, Âşık Şevki, Âşık Bekir, Âşık Ali İzzet Özkan, Âşık Ali İzzet Savaş, Âşık Merdanoğlu, Âşık Mehmet Ali ve Âşık Fazlı, Sefil Selimi, Âşık Hüseyin, Âşık Agâhi gibi 200 üzerinde halk ozanı yetiştirmiştir.

İkinci derecede yirmi anıt ve otuz yedi tanesi birinci derecede iki tanesi üçüncü derecede olmak üzere otuz dokuz sit alanına sahiptir. Bunlar sekiz höyük, altı kale, altı tümülüs, üç cami, yedi konut, beş konuk odası, bir konak,  on altı yerleşim, bir idari, bir mezar, bir mezarlık, bir kaya mezarı, bir gar-su deposu, bir köprü olarak kültür envanterini oluşturmaktadır. Bünyesinde yirmi dokuz güncel sivil toplum kuruluşu bulunmaktadır.

Şarkışla'da, Şarkışla Öğretmenevi, Şarkışla Lisesi pansiyonu, Karabulut dinlenme tesisleri ve oteli ile Şarkışla Büyük Otel bulunmaktadır. Küçük pansiyonlarında yer aldığı ilçede; arabaşı çorbası, sini mantısı, bulamaşı içli köfte, ufak mantı, haluj/hambal (çerkes), bideleme, düğürcükaşı, madımak, haluj/hambal (çerkes), sulu köfte, kabak çiçeği, dizman mantısı, evelik sarması, sulu köfte, kaygana, yağlama, kızıl mantı, deri kebabı, tatar çorbası, yarmaaşı, herle, arabaşı, içli köfte, madımak, su böreği, omaç, sündürme, cücük, köremez, bulgur pilavı, katıklı köfte, patates böreği, dal turşusu, keşkek, mımbar, guymah, velibah, sirken böreği, galnış-cırdıgış (çeçen), üç ibikli mantı, su böreği, hingel, testi kebabı, güveç, üzüm çorbası, peskutan çorbası, hurma tatlısı, paşa sarması, ufak tatlısı, hasıda, un helvası,  gavud, hoşaf ve aşure gibi zengin yöresel menüye sahiptir.

Kaymakamlık, Belediye, Devlet hastanesi, Jandarma Komutanlığı ve Emniyet Müdürlüğüne sahip olan İlçeye, yakın illerdeki havalimanı ve ardından minübüs ile ulaşıldığı gibi, kişisel araç harici otobüs ile de Şarkışla terminaline gidilebilir. 

Bir dönem askeri bir karargâha sahip olan ancak şu an kapalı bulunan askeri Radar Tepesi, Âşık Veysel Müzesi, Muhsin Yazıcıoğlu Müzesi Şarkışla ismini öne çıkaran değerli isimler olduğu gibi, ilçenin coğrafi şartlarından dolayı Andrew Cross yarışları da burada yapılmakta ve ilçe turizmine katkı sağlamaktadır.

Sivas’ın önemli ilçelerinden biri olan Şarkışla köklü tarihi ve geçmişi ile dikkat çekmektedir. İlçe, 36°-37° doğu boylamları ile 39°-40° kuzey enlemleri arasında ilin güneybatısında yer almaktadır. Sivas’a uzaklığı 81 kilometre olan ilçe, 2250 kilometrekare yüzölçümü ve 1180 metre rakıma sahiptir. Şarkışla; doğuda Sivas ili ve Altınyayla, batıda Gemerek, güneyde Kayseri ili ile kuzeyde de Yozgat ili ve Yıldızeli ilçeleriyle çevrelenmiştir. İlçenin kuzey kesiminde, Tecer ve Şama dağları ile güney kesiminde Hınzır Dağı bulunmaktadır. Şarkışla ilçesi, aynı adı taşıyan tektonik bir ova üzerinde kurulmuştur.

İlçe, kuraklık sorununun fazla hissedilmediği yarı nemli bir iklim tipine sahiptir. Yıllık ortalama sıcaklık 9,0 °C ve yıllık ortalama yağış miktarı da 414,4 mm’dir. Şarkışla’da kahverengi topraklar yaygın olmakla birlikte kırmızı kahverengi topraklar ile alüvyal topraklarda bulunmaktadır. Şarkışla ve yakın çevresinin bitki örtüsü, doğal ve beşeri faktörlerin sebep olduğu bozulma neticesinde ortaya çıkan antropojen steptir. İran-Turan Fitocoğrafya Bölgesi içinde kalan ilçede yavşan otu, geven, çoban yastığı, kekik, kuzukulağı, ayrık otu, gelincik, papatya ve sütleğen bitkileri görülür.

İlçenin tarihiyle ilgili MÖ 3000’li yıllara tarihlenen Hitit Uygarlığı'nın izlerine rastlanıldığı kaynaklarda belirtilmektedir. Şarkışla sırasıyla; Pers, Büyük İskender, Kapadokya Krallığı ve Roma İmparatorluğu’nun yönetimi altında bulunmuştur.  Bu alandaki ilk Türk egemenliği, Danişmentliler tarafından sağlanmıştır. Anadolu Selçuklularından sonra Osmanlı idaresine geçen Şarkışla, 1879 yılında ilçe statüsü kazanmıştır. İlçenin ismi IV. Murat’ın İran seferi sırasında askeri kışla kurması nedeniyle doğuda kurulan kışla anlamında Şark Kışla’dan geldiği kabul görmektedir. Şarkışla’da 18 mahalle ve 95 köy bulunmaktadır. 

İlçenin 1927 yılında ilk nüfus sayımında nüfusu 2687 kişidir. İlçenin 2024 yılı verilerine göre nüfusu ise 37.340 kişidir. İlçede kilometrekareye düşen kişi sayısı 17, 2023 yılı itibariyle ilçedeki okuma yazma oranı ise yüzde 95,14’tür. Eğitim öğretimde fiziki kapasite içinde; birer tane halk eğitim merkezi, mesleki eğitim merkezi ile öğretmenevi ve akşam sanat okulu, birleştirilmiş sınıflı ilkokul beş tane ilkokul, 14 tane ortaokulu, üç tane anaokulu, dört tane mesleki teknik anadolu lisesi, iki tane anadolu imam hatip lisesi, bir tane anadolu lisesi ve bir tane de fen lisesi bulunmaktadır. İlçede 6.786 öğrenci ve 580 öğretmen vardır.

İlçenin temel ekonomisini tarımsal faaliyetler ve sanayi tesisleri oluşturur. Ağırlıkla küçükbaş hayvancılığın yapıldığı ilçede buğday, arpa ve şekerpancarı ekimi öne çıkmaktadır. Un fabrikaları, plastik, gofret ve bisküvi fabrikaları şehir ekonomisine katkı sağlayan başlıca sanayi tesisleridir. Şarkışla ilçesi ulaşım açısından elverişli bir konuma sahip olup, karayolu ve demiryolu ulaşımı mevcuttur. Doğu-batı yönünde uzanan E24 karayolu güzergâhının üzerinde yer alan ilçe Kayseri il merkezine 112 ve Sivas il merkezine 81 kilometre uzaklıkta bulunmaktadır. İlçenin diğer önemli ulaşım sistemini demiryolu oluşturur. 1930 yılında hizmete giren demiryolu ulaşımı sayesinde yolcu ve yük taşımacılığı yapılmaktadır. Sivas-Şarkışla demiryolu uzunluğu 93 kilometre Kayseri-Şarkışla demiryolu uzunluğu 131 kilometre olup demiryolunun 45 kilometresi ilçe sınırlarından geçmektedir. 1930 yılında hizmete giren Şarkışla Garı tarihi açıdan önem arz eden yapılardan biridir. 

İlçe turizm potansiyeli açısından zenginliklere sahip değildir. İlçedeki en önemli tarihi yapı 1669 yılında yapılan Ulu Camii'dir. İlçe merkezinde şahsa ait bir etnografik sergi evi bulunmaktadır. İlçenin en önemli kültürel zenginliği halk ozanlarıdır. Bu ozanlar arasında Âşık Veysel bu ozanların içerisinde ulusal ve uluslararası anlamda en çok tanınırlığa sahip olandır. İlçede her yıl 16-21 Mart tarihleri arasında Âşık Veysel ve Ozanlar Haftası düzenlenmektedir. Şarkışla, halk kültürü yönünden zengin ve renkli bir birikime sahiptir. İlçedeki Ortaköy Çermik ve Alaman Köyü çermiği gibi çeşitli hastalıklara iyi gelen sıcak su kaynakları mevcuttur.  Şarkışla ve Maksutlu baraj göletleri ve çevresinde mesire alanları mevcuttur. İlçeye gelen ziyaretçiler Şarkışla Öğretmenevi'nde konaklayabilirler. Ayrıca ilçede konaklama açısından basit konaklama belgeli iki adet otel bulunmaktadır. Şarkışla ilçesine kent merkezinden kalkan Sivas-Şarkışla servisleriyle de ulaşım imkânı bulunmaktadır.