Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
-
2019
Müze şehrin merkezinde, Piriçelebi Mahallesi Antika Sokak’ta yer almaktadır. XIX. yüzyılda Rize evlerinin geleneksel mimarisini temsil eden yapı malzemeleri ve teknikleri ile bodrum üzerine iki kat olarak inşa edilmiştir. Duvarları yığma taş ve dolma göz tekniği (ahşap arası dolgu tekniği) ile yapılmış olup, kiremitli kırma çatıya sahiptir. Kuzeyinde geniş bir bahçeye sahiptir.
Rize şehir evleri genel olarak iki veya üç katlı bir yapıya sahip olup, zemin katları ahır ve kiler şeklinde kullanılmıştır. Katlarda yaşam alanları, odalar ve sofalar bulunmakla birlikte, genel olarak geleneksel yapılardır. Bazı evlerde odalar ve sofalarda ahşap süslemeler kullanılmıştır.
Şehirde ve bazı kaynaklarda “Sarı Ev” veya “Tuzcuoğlu Konağı” ismi ile anılan ev müze olarak düzenlenerek 27 Haziran 1998 tarihinde ziyarete açılmıştır. Müzede 76 arkeolojik, 594 sikke, 1129 etnoğrafik olmak üzere toplamda 1799 eser sergilenmektedir. Müze bahçesinde bir adet Nayla (Serender) örneği de yer almaktadır.
Bodrum katında müze eserleri, salonda barok-rokoko tarzında üretilmiş mobilyalar ve vitrin sergilenmektedir. Birinci katta; mutfak ve misafir odaları bulunmakla birlikte, şu an bu kat idari kat olarak hizmet vermektedir. Müze girişinde yer alan zemini taş döşenmiş mutfak ortasında klemuri denilen büyük bir zincirin asıldığı büyük ocak yer almakta ve bakır mutfak kapları bu kısımda sergilenmektedir. İkinci kata bulunan oturma ve yatak odaları ev halkının yaşam alanı olarak hizmet vermiştir ve şu an aynı amaçla teşhir edilmektedir. Müze Pazartesi günleri kapalı olup, haftanın diğer günleri 08:00-17:00 saatleri arasında hizmet vermektedir.
Özgün kullanımı konak olan ve müze olarak hizmet veren yapının günümüzdeki sahibi Hazine ve Maliye Bakanlığı olmakla birlikte Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın sorumluluğundadır.
Referanslar
Rize İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2014). Rize Kültür Varlıkları Envanteri, Rize Valiliği Yayınları, İstanbul; https://muze.gov.tr/muze-detay?SectionId=RZM01&DistId=MRK, (Erişim tarihi: 23.10.2019); http://www.visitrize.com/Icerikler/Rize-Etnografya-Muzesi-126.html, (Erişim tarihi: 26.10.2019); http://gezmeyegidiyoruz.blogspot.com/2015/11/rize-muzesi-sari-ev-matarac-mehmet.html, (Erişim tarihi: 26.10.2019)
-
2020
1896 yılında Paşaoğlu Hüseyin Efendi tarafından yaptırılmış zemin kata ilave iki kattan oluşmaktadır. Bahçesiyle birlikte 625 metrekarelik bir alanı kaplayan konak bir müzedir. Binanın yapımında geleneksel yapı malzemeleri ve teknikleri kullanılmıştır. Genelde yığma taş ve dolma göz tekniğinde yapılmış olan duvarlar üzerinde, kiremitli kırma çatılar vardır. Zemin kat, eski dönemde ahır ve kiler olarak kullanılmakta iken günümüzde bodrum kat teşhir salonu olarak kullanılmaktadır. Birinci kat günümüzde idari kattır. İkinci katta geçmiş dönem Rize yöresinin ev yaşamını yansıtan yaşam alanları, odalar ve sofalar bulunmaktadır. Odalar geleneksel olarak tasarlanmış olup bazıları ahşap süslemelidir. Sarı Ev veya Tuzcuoğlu Konağı olarak da bilinen bina, XIX. yüzyılda inşa edildi. Sivil Mimarinin en güzel örneklerinden olan Sarı Ev daha sonra müze olarak düzenlenerek 27.06.1998 tarihinde ziyarete açıldı.
Bodrum kat; taş malzeme ile yapılmış olup ahır ve depo olarak kullanılmıştır. Günümüzde müze teşhir salonu olarak kullanılmaktadır. Salonda XVII. – XVIII. yüzyıl barok-rokoko tarzında yapılmış mobilyalar ile vitrin teşhiri yer almaktadır.
Birinci katta; mutfak ve misafirlerin kaldığı misafir odaları bulunmaktadır. Günümüzde bu kat idari kat olarak düzenlendi. Müze girişinde taş merdivenin karşısında bulunan mutfak ise yeniden mutfak olarak teşhir edildi. Mutfakta ana öge olarak ortasından “klemuri” denilen büyük bir zincirin asıldığı bir ocak vardır. Zemini taş döşelidir. Bakır mutfak kapları sergilenmektedir. Ayrıca mısır öğütülen değirmen, mankenlerle canlandırılmaktadır.
İkinci kat; hane halkının yaşam mekânlarıdır. Günümüzde de aynı amaçla teşhir edilerek ziyarete açıldı. Haremlik-selamlık olarak ayrılan katta; hayat alanları, sofalar, yatak odaları ve kahve ocağı yer almaktadır.
Etnoğrafik Eserler: Kendir ipinden dokunmuş, “Feretiko Dokuma” da denilen Rize Bezleri, bu bezlerden dokunan yöresel kıyafetler, havlular, sehpa örtüleri ve iç giysileri müzede sergilenen etnoğrafik eserlerdendir. Karadeniz yöresine ait balıkçı takaları, yöresel çalgılar, yöresel mutfak eşyaları, El yazması Kuran-ı Kerimler, beratlar, fermanlar, sancaklar, Osmanlı dönemine ait gümüş takılar, tüfekler, tabancalar, kamalar, kılıçlar, ahşap eserler, mezar taşları ve kitabeler ise sergilenen diğer etnoğrafik eserlerdir.
Arkeolojik Eserler: El baltaları, sap delikli baltalar, sapan taşları, pişmiş toprak kaplar, silindir ve damga mühürler, terakota figürin başları, koku şişeleri, yüzük kaşları, kandiller, süs eşyaları ve mermer ise sergilenen arkeolojik eserlerdir.
Sikke Eserler: Grek, Roma, Bizans, Anadolu Selçuklu, Emevi, Sasani, Beylikler ve Osmanlı dönemlerine ait bakır, bronz, gümüş ve altın sikkeler sergilenmektedir.
Nayla: Geleneksel mimarinin en güzel süsleme ve ahşap oyma örneklerini üzerinde barındıran Naylalar, mısır ambarı olarak kullanılan küçük yapılardır. Mısırdan başka ceviz, fındık, hurma ve fasulye de naylalarda kurutulur. Rize Müzesi’nin bahçesinde bulunan nayla iki katlı olarak yapılmıştır. Dört ahşap direk üzerine oturan naylaya gerektiğinde aşağıya çekilerek indirilen bir merdivenle çıkılmaktadır. Direklerin üzerinde fare vb. hayvanların girmesini engellemek için yuvarlak tekerlekler yerleştirilmiştir. Dört tarafında oluşturulan kafesler ise havanın içeri girmesini, içine konulan malzemenin çürümesini engellemek ve kolay kurumasını sağlamak için yapılmıştır.
Referanslar
Rize Müzesi Tanıtım Kitapçığı. (2020). Rize Müzesi.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Rize İl Kültür Müdürlüğü. (2020). Rize Müzesi, https://rize.ktb.gov.tr/TR-127868/muzeler.html, (Erişim tarihi: 20.03.2020).