Uçak sürücüsü, dümenci, gemiye yol gösteren karşılığıyla dilimizde kullanılan Fransızca kökenli bir sözcüktür. Pilot; bir hava aracını özel veya ticari amaçla kullanan, hava aracının her türlü kumandasından ve seyrüsefer süreçlerinden sorumlu olan kişidir. Pilotaj; hava aracını yönetme, kumanda etme işidir. Hava aracı ise; balon, planör, helikopter, uçak olabileceği gibi, çok hafif hava aracı kategorilerindeki araçları da işaret eder.

Pilot olarak uçuş yapmak ilgili hava aracında geçerli lisans ile mümkündür. Hobi amaçlı, ücret karşılığı olmadan hava aracı kullanma hususi pilot lisansına tabiyken, pilotluğu meslek edinerek profesyonel uçuşlar yapmak ayrıca ticari lisans almayı gerektirir. ATPL (Air Transport Pilot License): Havayolu nakliye pilotu lisansını, BPL (Balloon Pilot Licence): Balon pilot lisansını, PPL (Private Pilot License): Hususi pilot lisansını; CPL (Commercial Pilot License): Ticari pilot lisansını tanımlayan kısaltmalardır.

Birden çok pilotu gerektiren hava aracında, uçuşun emniyetli bir şekilde gerçekleştirilmesinden yükümlü bir sorumlu pilot; ayrıca, uçuş eğitimi almak haricinde, geçerli lisansa sahip ikinci pilot bulunur.

Başarılı pilotların, durumsal farkındalık, stresli acil durumların yanı sıra normal durumlarda mekansal yönelimi koruma, zaman paylaşımı, bölünmüş dikkat, psikomotor koordinasyon, algısal hız, seçici dikkat, görselleştirme, sözlü ve yazılı anlama, muhakeme özellikleriyle birlikte, duygusal denge, kendine güven, liderlik, başarı motivasyonu, yardımseverlik, risk alma özelliklerine de sahip oldukları yapılan araştırmalarla belirlenmiştir. Pilot, numaralar, prosedürler, kurallar ve tanımlar dahil olmak üzere çok sayıda bilgiyi ezberleyebilmelidir. Çok boyutlu ortamda çalışabilmelidir. Bir pilotun büyük miktarda veriyi doğru ve hızlı bir şekilde gözlemleyebilmesi ve işleyebilmesi, uygun eylemle sonuçlanan doğru kararlar verebilmesi gerekir. İnsan makine etkileşimli ortamda, uçuş öncesi görevlerinin yanında uçuş ve sonrası görevlerini gerçekleştirirken, günün her saatine yayılabilen düzensiz mesaine uyum sağlamaları önemlidir. Başarılı bir pilotun görevini stres altında yerine getirebilmesi ve ekip görevlileri arasında sorumluluk paylaştırarak karmaşık durumları çözebilmesi beklenir. Ayrıca, uçuş ortamında farklı kültür, eğitim ve geçmişe sahip ekip üyeleri arasında görev yapmak gelişmiş sosyal beceriler gerektirmektedir.

Uçak sürücüsü, dümenci, gemiye yol gösteren karşılığıyla dilimizde kullanılan Fransızca kökenli bir sözcüktür. Pilot; bir hava aracını özel veya ticari amaçla kullanan, hava aracının her türlü kumandasından ve seyrüsefer süreçlerinden sorumlu olan kişidir. Pilotaj; hava aracını yönetme, kumanda etme işidir. Hava aracı ise; balon, planör, helikopter, uçak olabileceği gibi, çok hafif hava aracı kategorilerindeki araçları da işaret etmektedir.

Pilot olarak uçuş yapmak ilgili hava aracında geçerli lisans ile mümkündür. Hobi amaçlı, ücret karşılığı olmadan hava aracı kullanma hususi pilot lisansına tabiyken, pilotluğu meslek edinerek profesyonel uçuşlar yapmak ayrıca ticari lisans almayı gerektirmektedir. ATPL (Air Transport Pilot License): Havayolu nakliye pilotu lisansını, BPL (Balloon Pilot Licence): Balon pilot lisansını, PPL (Private Pilot License): Hususi pilot lisansını; CPL (Commercial Pilot License): Ticari pilot lisansını tanımlayan kısaltmalardır.

Birden çok pilotu gerektiren hava aracında, uçuşun emniyetli bir şekilde gerçekleştirilmesinden yükümlü bir sorumlu pilot; ayrıca, uçuş eğitimi almak haricinde, geçerli lisansa sahip ikinci pilot bulunmaktadır.

Başarılı pilotların, durumsal farkındalık, stresli acil durumların yanı sıra normal durumlarda mekansal yönelimi koruma, zaman paylaşımı, bölünmüş dikkat, psikomotor koordinasyon, algısal hız, seçici dikkat, görselleştirme, sözlü ve yazılı anlama, muhakeme özellikleriyle birlikte, duygusal denge, kendine güven, liderlik, başarı motivasyonu, yardımseverlik, risk alma özelliklerine de sahip oldukları yapılan araştırmalarla belirlenmiştir. Pilot, numaralar, prosedürler, kurallar ve tanımlar dahil olmak üzere çok sayıda bilgiyi ezberleyebilmelidir. Çok boyutlu ortamda çalışabilmelidir.

Bir pilotun büyük miktarda veriyi doğru ve hızlı bir şekilde gözlemleyebilmesi ve işleyebilmesi, uygun eylemle sonuçlanan doğru kararlar verebilmesi gerekmektedir. İnsan makine etkileşimli ortamda, uçuş öncesi görevlerinin yanında uçuş ve sonrası görevlerini gerçekleştirirken, günün her saatine yayılabilen düzensiz mesaine uyum sağlamaları önemlidir. Başarılı bir pilotun görevini stres altında yerine getirebilmesi ve ekip görevlileri arasında sorumluluk paylaştırarak karmaşık durumları çözebilmesi beklenmektedir. Ayrıca, uçuş ortamında farklı kültür, eğitim ve geçmişe sahip ekip üyeleri arasında görev yapmak gelişmiş sosyal beceriler gerektirmektedir.

Havacılık sektöründeki en popüler meslektir. Pilot, uçuştan birinci derece sorumlu uçuş ekibi üyesidir. Uçuş ekipleri kokpit ekibi ve kabin ekibi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Ekip üyelerinin başında uçuş görev süresi boyunca uçağın operasyonu ve uçuşun emniyetli bir şekilde yürütülmesi için komuta ve sorumlu olarak görevlendirilen kaptan pilot (pilot-in-command commander) gelmektedir. Hususi pilot (uçak ve helikopter), ticari pilot (uçak ve helikopter), havayolu nakliye pilotu (uçak ve helikopter), planör pilotu, balon pilotu şeklinde birçok pilot sınıfı bulunmaktadır.

Mevzuat gereği pilot olmak isteyen bir kişinin pilot lisansına sahip olması gerekmektedir. Hususi pilot lisansı ile bir kişi hobi olarak yetkili bir uçağı kullanabilmektedir. Havayolu işletmeleri ve hava taksi işletmelerinde ise meslek gereği ticari seviyede havayolu nakliye ve ticari pilot lisansına ihtiyaç olmaktadır. Havacılık sektöründeki tüm meslek gruplarında olduğu gibi pilotluk mesleğinde de sürekli eğitim ve kendini geliştirme zorunluluğu bulunmaktadır. Pilotluk mesleği, yüksek sorumluluk ve dikkat gerektirmektedir. Bu durum havacılık sektöründeki en yüksek gelir ve prestijin pilotluk mesleğinde olmasına temel teşkil etmektedir. Ancak bunun yanında dezavantajlı bazı durumlardan da bahsetmek gerekmektedir. Yedi gün 24 saat görev yapma durumunda olunduğundan dolayı pilotluk mesleğinde düzenli bir mesai uygulaması bulunmamaktadır. Türkiye’de pilotların uçuş süreleri aylık 110 uçuş, görev süreleri ise aylık 210 saattir. Bir önceki uçuş görev süresinin bittiği andan itibaren başlayan yeni bir uçuş görev süresine kadar süren en az 10 saatlik dinlenme süresi uygulanmaktadır.

Pilotluğun son derece riskli, hata ve eksiklik kabul etmeyen bir meslek olduğu, en ufak hatanın dahi can kaybına ve maddi değerlerin yitirilmesine sebebiyet vereceği dikkate alındığında pilotaj eğitimi gören adayların titiz bir eğitimden geçirilmeleri, adayların belirli ölçütlere ulaşmalarının hedeflenmesi gerekliliği kabul edilen bir gerçektir. Tüm havacılık kazalarının yüzde 70-80’lik kısmı, en azından kaza nedenlerinin bir kısmı insan hatalarına dayandırılabilir. Bunlar pilot, hava trafik kontrolörü, uçak bakım teknisyeni, yer personeli ve diğerleri şeklinde olup pilotun etkisi daha yüksektir.

Pilotlarda iş stresi kaynakları; acil durumlar, yalnız uçuş, havayolu ve havaalanlarındaki yoğunluk, gece uçuş, deniz üzerinde uçuş, uygun olmayan havalimanına iniş, tıbbi problemlerden dolayı lisans kaybı, hava trafik konuşmalarındaki yanlış anlamalar, uluslararası kurallara uymamak, geçmişteki kazalar biçiminde sıralanmaktadır. Türkiye’de pilot sayısı 2017 yılında 9.988, 2018 yılında 10.189 ve 2019 yılında ise bu sayı 11.269’a yükselmiştir. Yıllar itibariyle pilot sayısında bir artış olduğu görülmektedir. Hava aracı sayısının artmasının öngörüldüğü havacılık sektöründe pilot ihtiyacının da yaşanacağı tahmin edilmektedir. Bu ihtiyaç, pilot yetiştiren eğitim kurum/kuruluşları ve özel uçuş okulları tarafından karşılanmaktadır. Türkiye’de bazı uçak tiplerinde yabancı pilotlar görev yapmaktadır. Uçak ve helikopter pilotları arasında yüzde 7 oranında yabancı pilot bulunmaktadır. 2018 yılında Türkiye’de yabancı pilot sayısı 544 iken 2019 yılında ise bu sayı 669’a yükselmiştir.