Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmeliğin 19. maddesine göre oteller “Asli fonksiyonları müşterilerin konaklama ihtiyaçlarını sağlamak olan, bu hizmetin yanında, yeme-içme, toplantı, kutlama etkinlikleri, spor ve eğlenceye yönelik üniteleri de bünyelerinde bulundurabilen tesislerdir” şeklinde tanımlanmaktadır. Otel işletmeleri misafirlerin hem konaklama hem de yiyecek-içecek hizmetini güvenilir şekilde karşılamak amacıyla çeşitli açılardan sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır. Bu sınıflama otel işletmelerinin yasal açıdan sahip oldukları işletme belgesi türüne ve yıldız sayısına göre yapılabildiği gibi otel işletmelerinin büyüklüğü, faaliyet süresi, konaklama ihtiyacını karşılama şekli, mülkiyet durumu, statüsü ve fiyat düzeyine göre de yapılabilmektedir. Bu sınıflamalar hem yerli hem de yabancı misafirler için bir güvence oluşturmaktadır. Bu sayede misafirler, tatil için otel işletmesi tercih etmeden önce, beklentileri ile sunulan hizmet arasındaki uyumu karşılaştırma konusunda kendini daha rahat hissedecek ve aradığı otel işletmesini bulmak da daha kolaylaşacaktır. Bu sınıflama aynı zamanda işletmeci için de hedef kitleye daha rahat ulaşma ve pazarlama süreçlerinde kolaylıklar sağlamakta ve aynı sınıfta yer alan diğer oteller arasında hizmet kalitesinin artırılması için de teşvik edici bir etki yaratmaktadır.

Türkiye’de otel İşletmelerinin hukuki açıdan sınıflandırması ve niteliklerinin belirlenmesi Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yayınlanan yönetmelikler ile düzenlenmektedir. Bu sınıflamaya göre oteller, Turizm işletme belgeli ve Belediye belgeli oteller olarak ikiye ayrılır. Turizm işletme belgesi olmayan otel işletmeleri bu sınıflandırma grubuna dahil olmaktadır ve yerel yönetimlerin tespit ettiği normlara göre sınıflandırılırlar ve denetimleri de yerel belediyeler tarafından yapılmaktadır.

Turizm işletme belgesine sahip otel işletmeleri yıldızlarına göre; bir, iki, üç, dört ve beş yıldızlı olmak üzere beş sınıfa ayrılmaktadır. Otel işletmelerine yıldız verilirken Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmelik'in 19. maddesine göre bir değerlendirme yapılmakta ve yıldız sayısına göre belirtilen asgari niteliklere sahip olan işletmelere sağladığı koşullar dikkate alınmaktadır.

Mülkiyet açısından oteller üç kategoride sınıflandırılabilmektedir. Bunlar; özel otel işletmeleri, kamu otel işletmeleri ve karma otel işletmeleridir. Özel sahipli otel işletmeleri şahıs ve şahıs gruplarına ait otel işletmelerini ifade ederken, kamu otel işletmeleri sahipliği devletin ve onun kurumlarına ait olan işletmeleri tanımlamaktadır. Karma işletmeler ise, sahiplik bütününün yüzde bazında kamu ve şahıslarca paylaşılan şekli olarak tanımlanmaktadır.

Otel işletmelerinin büyüklüklerine göre bir sınıflama yapıldığında otelleri; küçük, orta ve büyük oteller olarak üç gruba ayırmak mümkündür. Bu sınıflamada ana ölçüt olarak oda sayısı dikkate alınsa da bunun yanı sıra personel sayısı, yatak kapasitesi gibi kriterlerde değerlendirme içine alınabilmektedir. Küçük Oteller: Oda sayısı 10-50 arasında olan ve 25-30 personel istihdam eden otel işletmeleridir. Türküye’de oda sayısı 75 odaya kadar olan oteller bu sınıfa girmektedir. Orta Büyüklükte Oteller: Oda sayısı 50-100 arasında olan ve uluslararası standartlara göre 50-100 arasında personel çalıştıran otel işletmeleridir. Türkiye’de 75-200 oda arasında değişen ve 20-60 eleman çalıştıran işletmeler bu sınıfa girmektedir. Büyük Otel: En az 100 odalı ve en az 100-110 personel çalıştıran otel işletmeleridir. Bazı araştırmacılara göre, 150-200 arası ve daha fazla oda kapasitesine sahip oteller bu sınıfta yer almaktadır.

Otellerin statüleri dikkate alındığında, otelleri; bağımsız otel işletmeleri ve zincir, grup otel işletmeleri olarak sınıflamak mümkündür. Zincir ve grup oteller kendi içerisinde ulusal ve uluslararası olarak ayrılmaktadır. Ulusal zincir ve grup otelleri bir ülke sınırları içerisinde faaliyet gösteren otel gruplarını oluştururken, uluslararası zincir ve grup oteller ise birden fazla ülkede faaliyet gösteren zincir ve grup otellerden oluşmaktadır.

Otel işletmelerinin faaliyet süreleri dikkate alındığında oteller; devamlı oteller ve mevsimlik oteller olarak iki grupta incelenebilmektedir. Oteller faaliyet gösterdikleri bölgeye göre tüm yıl faaliyete devam edebildiği gibi sunduğu hizmet türüne göre mevsime bağlı olarak sezonluk da faaliyet gösterebilmektedir. Sezon dışında kalan dönemde zarar etmemek için kapalı olan bu oteller mevsimlik otel olarak adlandırılırken, yıl boyu misafir ağırlama potansiyeline sahip olduğu için yıl boyunca açık olan oteller ise devamlı oteller olarak adlandırılmaktadır.

Turistlerin turizme katılma amaçlarına göre konaklama ihtiyaçları ve beklentileri değişmektedir. Bu açıdan bir sınıflama yapıldığında otelleri; şehir otelleri, kıyı otelleri, dağ otelleri, kaplıca otelleri, havaalanı otelleri ve karayolları kavşak otelleri olarak sınıflamak mümkündür. Şehir otelleri, şehir merkezlerinde bulunan, çoğunlukla iş amaçlı ziyarete gelen yerli ve yabancı misafirlerin kısa süreli konakladığı otellerdir. Kıyı otelleri, dinlenmek, eğlenmek, deniz, kum ve güneşten faydalanmak için uzun süreli tatili tercih eden turistlerin konakladığı kıyı şeridinde yer alan otellerdir. Dağ otelleri ise, dağ sporları yapmak ve doğada zaman geçirmek isteyenlerin konakladıkları otellerdir. Kaplıca otelleri, şifalı su kaynakları üzerine kurulan ve sağlıklı yaşam ve tedavi amacı ile turistlere hizmet veren otellerdir. Havaalanı otelleri, havaalanları yakınına kurulan çoğunlukla kısa süreli, iş amaçlı seyahat edenlere ve uçuş ekiplerine hizmet sunan otellerdir. Son olarak karayolları kavşak otelleri, karayollarının büyük kavşak noktalarında kurulan ve çoğunlukla motorlu taşıtlarla seyahat eden turistlere hizmet veren otellerdir.

Genel sınıflama kategorilerinden sonuncusu olan fiyat düzeyine göre yapılan otel sınıflamasında otelleri; ekonomik, orta düzey ve lüks oteller olarak sınıflandırmak mümkündür. Günümüzde benzer içeriğe sahip ürünleri çok faklı fiyatlara bulmak mümkündür. Burada sunulan hizmetin niteliği ve içeriği fiyatı belirleyen önemli unsurlardandır. Turistler otel tercihi yaparken, ekonomik durumlarına göre fiyat aralığı belirleyerek ve bu aralıkta yer alan otel gruplarını tercih etmektedir. Üst düzey gelir grubundaki turist grupları lüks otellerde konaklarken, alt ekonomik sınıfta yer alan turistler ise ekonomik veya orta düzey otelleri tercih etmektedir.

Otel işletmelerinin bu kadar farklı kategorilerde sınıflandırılıyor olması hem turist hem de turizm işletmecileri açısından avantajlar sağlamaktadır. Günümüzde hedef kitle odaklı pazarlama anlayışı ile faaliyet gösteren işletmeler hedef kitlenin beklentileri doğrultusunda geliştirdikleri ürünler ile beklentileri maksimum düzeyde karşılama ve daha yüksek müşteri memnuniyeti sağlama imkânı bulabilmekte iken, turistler de bu sınıflamalar sayesinde, sayısız seçenek arasından seçim yapmak zorunda kalmak yerine aradıkları kategorilere göre seçim aralığını daraltarak daha rahat, kolay ve doğru tercihler yapabilmektedir.