İnsanoğlu her zaman geçmişe, geçmişte yaşanmış medeniyetlerin gizemine ilgi duymuştur. Zaman içerisinde bu ilgi kimi insanlar tarafından bir tutkuya ve ihtirasa dönüşmüştür. Arkeoloji bilimi ilk olarak XVIII. yüzyıl Avrupası’nda aristokrat kesimin antik döneme ait eserlere ilgi duymaları ve onları elde etme ihtirasları ile ortaya çıkmıştır. Antik Yunanca’da arkhios (eski) ve logos (bilim) kelimelerinden türetilen bir kavram olan arkeoloji bilimi, her ne kadar yanlış bir şekilde Türkçe’ye kazı bilimi olarak çevrilse de, kazı çalışmaları; arkeoloji biliminde bilgi üretme yöntemlerinden sadece biridir. Günümüzde daha sistematik halde yapılan kazı çalışmalarının amacı kültürel buluntuları toprak altından gün yüzüne çıkarmak değil, kültürel buluntuların ait oldukları toplumların sosyo-ekonomisi, tarihi ve kültürel zenginliklerini ortaya koymaktır.

Arkeoloji bilimi kendi içerisinde Mısır Arkeolojisi, Tevrat Arkeolojisi, Klasik Arkeoloji vb. gibi birçok farklı bilim dalını barındırmaktadır. Bilimsel literatürde Arkeoloji üç ana bilim dalına ayrılmaktadır;

1. Prehistorya (tarihöncesi) Arkeolojisi, günümüzden yaklaşık yedi milyon yıl önce ilk insanımsı türlerin ortaya çıkmasıyla başlayan ve ilk yerleşik hayata geçiş dönemi olan Neolitik döneme (MÖ onuncu binyıl ortaları) kadar yaşanılan süreci inceleyen bilim dalıdır.

2. Protohistorya (Ön Asya Arkeolojisi), insanoğlunun avcı-toplayıcı yaşam biçimini terk ederek yerleşik hayata geçtiği Neolitik dönemden (MÖ onuncu binyıl ortaları) başlayarak yazının icadından MÖ 1200 yılına kadar devam eden süreci inceleyen bilim dalıdır.

3. Klasik Arkeoloji, MÖ 1200 yılında yaşanan Karanlık Çağ’dan sonra birinci binyıl ortalarında bilim ve sanatıyla Hellen (Yunan) ve Roma uygarlıklarını inceleyen bilim dalıdır.

Ön Asya, başta Anadolu toprakları olmak üzere bugünkü Mısır, Filistin, Suriye’den Irak, İran, Kafkaslar’a, Kıta Yunanistan ve Ege Adaları’ndan Girit, Kıbrıs ve Balkanlar’a kadar geniş bir coğrafyayı kapsamaktadır. Ön Asya Arkeolojisi (Protohistorya) ise bu coğrafyada yaşamış kültürlerin ve medeniyetlerin kalıntılarını inceleme konusu yapmakta, kazılar sonucu elde edilen maddi kültür kalıntıları ile bölgeler arası ilişkilerin ve etkileşimlerin izlerini sürmektedir. İnsanoğlunun basit köy biçimi ile yerleşik hayata geçtiği ekip-biçip doğaya hükmetmeye, üretime, tarıma başladığı Neolitik dönem (MÖ onuncu binyıl ortaları) ile anabilim dalının araştırma konusunu oluşturan tarihsel süreç başlamaktadır. Sonrasında sırasıyla basit köy yerleşimlerinin kentlere dönüşmeye başladığı Kalkolitik dönem (MÖ 5000-3000), bölgeler arası ilişkilerin yoğunlaştığı uzak mesafeli uluslararası ticaret ağının kurulmaya başladığı ve en önemlisi insanoğlu için büyük gelişme olan yazının icadına tanıklık eden Tunç Çağları (MÖ 3000-1200) ve Demir Çağı (MÖ 1000-500) sonlarına kadar olan zaman dilimi içerisinde başta Anadolu toprakları olmak üzere tüm Önasya’ya yayılan kültürler ve uygarlıklar Protohistorya / Ön Asya Arkeolojisi biliminin araştırma ve inceleme konularını oluşturmaktadır.