Newton, Sir Charles Thomas

Kişi Arkeolog

(1816 – 1894)

İngiltere’nin Shropshire kenti Clungunford köyünde papaz yardımcısının oğlu olarak doğdu (1816). İngiliz diplomat ve arkeologtur. Oxford Üniversitesinin kurucu üniversitesi olan Christ Church’e 17. 10. 1833’te kabul edildi. 1837 ile 1840 yılları arasında lisans ve yüksek lisans derecelerinde klasik arkeoloji eğitimini tamamladı. Ailesinin karşı çıkmasına rağmen 1840 yılında British Museum eski eserler bölümüne asistan olarak girdi. Müzede çok geniş bir klasik arkeoloji koleksiyonu ile çalışma imkanı buldu. Ayrıca Arkeoloji Enstitüsü’nün aktif bir üyesi olarak çalışmalarını sürdürdü ve Bodrum’da bulunan ve dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilen Halicarnassus Mausoleum /Halikarnasos Mozolesi keşfi üzerine önemli bir makalesi 1847’de basıldı. Newton, 1852‘de British Museum’daki görevinden istifa ederek Lesbos Adası’nda konsolos yardımcısı oldu. 1853-54 yıllarında ise Rodos Adası konsolosu olarak görev yaptı. Bu görevleri sırasında kazılara katıldı ve eski eserler topladı. 1854-1855 yılları arasında Kalymnos kazısını gerçekleştirdiği sırada bulunan birçok yazıtı British Museum’a kazandırdı. Ayrıca 1855’te İstanbul Hipodrom Kazısı’nda Delphi’den gelmiş bronz bir yılan açığa çıkarttı. Tüm bu eserleri British Museum’a götürdü. Aynı yıl ilk kez Bodrum’u ziyaret etti. Bir sonraki bahar mevsiminde yeniden Bodrum’a geldi ve Bodrum Kalesi’nde (Aziz Peter Kalesi) ikinci kez kullanılmış olan mozolenin bazı aslanlarını açığa çıkartmak ve mozolede kazı yapmak üzere İngiliz hükümeti tarafından görevlendirildi. Kazı ve araştırmalarını Knidos ve Branchidae gibi komşu kentlerde de sürdürdü. Karya hükümdarı Mausolus’un mezar anıtı olan yapı başkenti Halikarnas’ta MÖ 353-351 yılları arasında kız kardeşi ve dul Artemisia II tarafından yaptırılmıştı. Bina Yunan mimarlar Pythius (Büyük olasılıkla) ve Satyros tarafından tasarlanmıştır. Onu süsleyen heykeller, her biri tek bir taraftan sorumlu olan dört önde gelen Yunan sanatçının - Scopas, Bryaxis, Leochares ve (büyük olasılıkla) Timotheus’un eseriydi. Romalı yazar Pliny’nin (MS 23–79) açıklamasına göre, anıt neredeyse kare idi ve toplam çevresi 125 metre idi. Otuz altı sütundan ve üst kısım, dört atlı mermer bir araba ile 24 basamaklı bir piramitten oluşmakta idi. British Museum’da korunan mezarın heykel parçaları arasında Yunanlılar ve Amazonlar ile mücadele eden bir friz ve muhtemelen Mausolus’a ait üç metre yükseklikte bir heykel bulunmaktaydı. Mozole muhtemelen bir depremle tahrip oldu ve taşlar Bodrum Kalesi gibi yerel binalarda yeniden kullanıldı. Newton’un söz konusu araştırması Ekim 1856’dan Haziran 1859’a kadar sürdü. Tüm bu çalışmalarını 1862’de A History of Discoveries at Halicarnassus, Cnidus, and Branchidae adlı kitapta İngilizce yayımladı. Bu kitap Newton’un en önemli arkeolojik yayınıdır. Newton, kitabında Anadolu’nun güneybatı kesiminin Antik Çağ’daki adı olan Karia bölgesi tarihi ve Karia Prensi Hekatomnus ve ataları hakkında bilgi verdi. Halikarnasos Mozolesi hakkında antik kaynaklardan ve Bizans kaynaklarından topladığı detaylı bilgilere değinerek mozelenin detaylı bir tasvirini yapmaya çalıştı. Mozelede yaptığı kazı çalışmaları, mevcut kalıntıların restorasyonu, heykeller ve kabartmalı frizler konusunda bilgi verdi. Ayrıca, Kıyıkışlacık Köyü Iasos mezarlığında, Knidos ve Didyma antik kentinde yaptığı kazılara da yer verdi. Keşif gezisi, Mimar R. P. Pullan’ın, askeri ve deniz mühendislerinin yardımına da izin veren İngiliz Hükümeti tarafından finanse edildi. Sadece arkeolojik veriler değil askeri veriler de toplandı. Halikarnasos Mozolesi’nde bulduğu eserlerin tamamını British Museum’a götürdü. Ayrıca arkeolojik bir çalışmada ilk kez fotoğrafçı olması ve fotoğraf kullanılmasıyla da bir ilktir. 1858’te Londra’ya tekrar döndü. 1859’da Roma konsolosu olarak görevlendirildi. 1861’de British Museum eski eserler bölümünün üçe ayrılması nedeniyle, Yunan ve Roma bölümünde görevlendirildi. Newton’un yaptığı kazılar ve eski eser piyasasından topladığı eserler sayesinde British Museum’un koleksiyonu oldukça zenginleşti. Newton’un ve British Museum’un aktif desteğiyle Bodrum’da A. Biliotti; İzmir’de George Dennis; Priene’de R.R. Pullan ve Efes’de J.T. Wood kazı yaptı. Newton, Biliotti’nin ve Schliemann’ın kazısından Tunç Çağı malzemesi çalışmasıyla bu alanda öncü oldu. 1855’te Lord Palmerston’un tavsiyesiyle, İngiliz kraliyeti tarafından Oxford Üniversitesi 'nin Yunan Bölümüne profesör olarak önerildi. Ancak maaşın yetersizliğinden dolayı bu işi kabul etmedi. 1880’de University College Londra’nın J. Yates tarafından finanse edilen Yates Klasik arkeoloji üyeliğine kabul edildi. Klasik arkeoloji alanında çalışmalarına uzun yıllar devam etti. Newton, 28. 11. 1894’te Kent şehrinde vefat etti ve 4 Aralık’ta Londra’da Kensal Green Mezarlığı’na gömüldü.

Referanslar

Cook, B. F. (2004). Newton, Sir Charles Thomas (1816 -1894). Oxford Dictionary of National Biography, Oxford: Oxford University Press.; Newton, C. T. (1894). The Athenaeum, Sayı 3502.; Newton, C. T. ve Pullan, R. P. (1862). A History of Discoveries at Halicarnassus, Cnidus, and Branchidae. Londra: Cox and Wyman.