Mağlova Kemeri

DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Kültürel Miras Destinasyonu Su Kemeri

İstanbul, 1564

İnsanoğlunun yerleşik düzene geçmesiyle birlikte kentler ve kentleşme süreçleri oluşmaya 
başlamıştır. Oluşum sürecinde kentlerde yaşayan insanlar için imar, alt yapı, üst yapı 
gereklilikleri baş göstermiş.  Bunlardan belki de en önemli olanı insanlar için hayati önem 
taşıyan temiz suyun kentlere ulaştırılmasıdır. Bunun için tarih boyunca çeşitli yollar izlenmiş 
ancak kent içindeki temiz sular kente yetmemeye başladığı için kente uzak bölgelerdeki temiz 
suyun şehre taşınması gerekmiştir. Uzak bölgelerdeki sular şehre taşınırken geçilen bölgelerin 
coğrafi durum ve gerekli yapı ihtiyaçları doğrultusunda, sistemin taşıma ve dağıtım 
aşamaları için birçok yapı inşa edilmiştir.

Üç büyük imparatorluğa başkentlik yapmış İstanbul’un Roma döneminden beri düzenli 
bir su sistemine sahip olduğu arşivler doğrultusunda bilinmektedir. Zamanla tahrip olan su 
sistemleri Osmanlı döneminde kapsamlı onarım geçirerek ve yeni su sistemleri eklenerek 
kilometrelerce uzunluğundaki su sistemleri oluşturulmuştur. Bunlardan biride Kanuni Sultan 
Süleyman emriyle Mimar Sinan’a inşa ettirdiği Kırkçeşme Su Sitemidir. 1554 yılında 
başlanılan isale hattı yaklaşık 1563’te tamamlanmıştır. O sene gerçekleşen selde birçok kemer 
hasar görmüştür. Hasarlı kemerler onarılarak isale hattı 1564’te hizmete açılmıştır. Bu İsale 
hattında İrili ufaklı, anıtsal birçok su yapısı bulunur. Bunlardan biride anıtsal nitelikli 
Mağlova Kemeridir. Kırkçeşme isale hattında bulunan Mağlova Kemeri için Su Mühendisi 
olan Kazım Çeçen "Mimar Sinan hayatı boyunca, yalnız Mağlova Kemerini yapmış olsaydı 
bile yine aynı ünü kazanır, büyük bir mühendis ve mimar olarak tanınırdı." demiştir. 
Tezkiretü’l Bünyan’da Muallakkemer, Tezkiretü’l-Ebniye’de Mağlova veya Muğlava, 
batılı yazarların Justinyen dediği Mağlova Kemeri İstanbul’un Eyüpsultan ve Sultangazi 
ilçelerinin kesişiminde,  Kemerburgaz Kent Ormanı civarındadır. Yapıldığı dönem Alibey 
Deresi’nin oluşturduğu geniş bir vadiyi geçmekteydi. Günümüzde ise Alibey Baraj Gölü’nün 
içerisinde bulunmaktadır. Baraj sularının nispeten azaldığı dönemlerde kemer tamamıyla 
görülmekte ve ormanlık alana yakınlığı ve yeşil doğa ile iç içe olmasıyla da insanlar için keşif 
rotalarının bir parçası olmaktadır.

Kemeri incelediğimizde iki katlı olan kemerin, aşağıdan yukarıya doğru incelen bir kesitinin 
olduğu görülmektedir. Bu özelliği ile hem Roma kemerlerinden ayrılmakta hem de rüzgar, sel 
gibi dış etkilere karşı daha stabil olmaktadır. Bir eteğin pilesinin açılması gibi narin bir 
şekilde tasarlanan payanda ayakları aşağıdan yukarıya kademeli olarak daraltılmış ve 
hafifletme kemerleri ile hantal görüntüsü ortadan kaldırılmıştır. İki katlı tasarlanan kemerin 
yüksekliği temelden en üst kota 47 metredir. Yaklaşık 257 metre uzunluğunda olan 
kemerde geniş açıklıklı, payandalı ayaklarda kemeri hafifletme, sel sularının ve rüzgarın 
geçmesine izin veren küçük açıklı, aynı zamanda köprü görevi gören ve yaya geçişinin 
sağlanması için açılan kemerler ile toplam 33 kemer açıklığı bulunmaktadır. Kemer, vadinin 
bir ucundan diğer ucuna hem galerisi ile suyu hem de birinci katında bulanan köprü ile insanları taşıyan aynı zamanda zeminde derenin akmasına izin veren çok fonksiyonlu tarihi bir 
başyapıttır.

1563’te yaşanan sel sonrası kapsamlı onarım geçiren yapı daha sonra baraj yapıldığı 
dönem İSKİ tarafından birtakım onarımlar geçirerek günümüze kadar yani yaklaşık 460 yıl 
ayakta kalmayı ve işlevini sürdürmeyi başarmıştır. Darphanede, 2005 yılında, 30 YTL 
değerinde, Kültür Varlıkları Serisi No. 2 kapsamında 1.250 adet Mağlova Kemeri Hatıra 
Parası bastırılmıştır. 

Referanslar

Çeçen, K. (1988). Mimar Sinan ve Kırkçeşme tesisleri. İSKİ Yayınları. ;Karakuş, F. (2019). İstanbul’daki Osmanlı Dönemi Tarihi Su Sistemleri’nin İncelenmesi, Türk Hidrolik Dergisi, 3(1): 14-30. ;https://www.darphane.gov.tr/satistan-kaldirilan-hatira-para, (Erişim tarihi, 31.10.2025); https://keyifkurdu.com/cms/kultur-sanat-keyfi/kulturel/item/365-istanbul-da-kirkcesme, (Erişim
tarihi, 31.10.2025) ;https://www.youtube.com/watch?v=ecd0hn6bwTk, (Erişim tarihi, 31.10.2025).

Konuyla ilgili diğer maddeler için bkz.: