Mağlova Kemeri
DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Kültürel Miras Destinasyonu Su Kemeri
İstanbul, 1564
İnsanoğlunun yerleşik düzene geçmesiyle birlikte kentler ve kentleşme süreçleri oluşmaya
başlamıştır. Oluşum sürecinde kentlerde yaşayan insanlar için imar, alt yapı, üst yapı
gereklilikleri baş göstermiş. Bunlardan belki de en önemli olanı insanlar için hayati önem
taşıyan temiz suyun kentlere ulaştırılmasıdır. Bunun için tarih boyunca çeşitli yollar izlenmiş
ancak kent içindeki temiz sular kente yetmemeye başladığı için kente uzak bölgelerdeki temiz
suyun şehre taşınması gerekmiştir. Uzak bölgelerdeki sular şehre taşınırken geçilen bölgelerin
coğrafi durum ve gerekli yapı ihtiyaçları doğrultusunda, sistemin taşıma ve dağıtım
aşamaları için birçok yapı inşa edilmiştir.
Üç büyük imparatorluğa başkentlik yapmış İstanbul’un Roma döneminden beri düzenli
bir su sistemine sahip olduğu arşivler doğrultusunda bilinmektedir. Zamanla tahrip olan su
sistemleri Osmanlı döneminde kapsamlı onarım geçirerek ve yeni su sistemleri eklenerek
kilometrelerce uzunluğundaki su sistemleri oluşturulmuştur. Bunlardan biride Kanuni Sultan
Süleyman emriyle Mimar Sinan’a inşa ettirdiği Kırkçeşme Su Sitemidir. 1554 yılında
başlanılan isale hattı yaklaşık 1563’te tamamlanmıştır. O sene gerçekleşen selde birçok kemer
hasar görmüştür. Hasarlı kemerler onarılarak isale hattı 1564’te hizmete açılmıştır. Bu İsale
hattında İrili ufaklı, anıtsal birçok su yapısı bulunur. Bunlardan biride anıtsal nitelikli
Mağlova Kemeridir. Kırkçeşme isale hattında bulunan Mağlova Kemeri için Su Mühendisi
olan Kazım Çeçen "Mimar Sinan hayatı boyunca, yalnız Mağlova Kemerini yapmış olsaydı
bile yine aynı ünü kazanır, büyük bir mühendis ve mimar olarak tanınırdı." demiştir.
Tezkiretü’l Bünyan’da Muallakkemer, Tezkiretü’l-Ebniye’de Mağlova veya Muğlava,
batılı yazarların Justinyen dediği Mağlova Kemeri İstanbul’un Eyüpsultan ve Sultangazi
ilçelerinin kesişiminde, Kemerburgaz Kent Ormanı civarındadır. Yapıldığı dönem Alibey
Deresi’nin oluşturduğu geniş bir vadiyi geçmekteydi. Günümüzde ise Alibey Baraj Gölü’nün
içerisinde bulunmaktadır. Baraj sularının nispeten azaldığı dönemlerde kemer tamamıyla
görülmekte ve ormanlık alana yakınlığı ve yeşil doğa ile iç içe olmasıyla da insanlar için keşif
rotalarının bir parçası olmaktadır.
Kemeri incelediğimizde iki katlı olan kemerin, aşağıdan yukarıya doğru incelen bir kesitinin
olduğu görülmektedir. Bu özelliği ile hem Roma kemerlerinden ayrılmakta hem de rüzgar, sel
gibi dış etkilere karşı daha stabil olmaktadır. Bir eteğin pilesinin açılması gibi narin bir
şekilde tasarlanan payanda ayakları aşağıdan yukarıya kademeli olarak daraltılmış ve
hafifletme kemerleri ile hantal görüntüsü ortadan kaldırılmıştır. İki katlı tasarlanan kemerin
yüksekliği temelden en üst kota 47 metredir. Yaklaşık 257 metre uzunluğunda olan
kemerde geniş açıklıklı, payandalı ayaklarda kemeri hafifletme, sel sularının ve rüzgarın
geçmesine izin veren küçük açıklı, aynı zamanda köprü görevi gören ve yaya geçişinin
sağlanması için açılan kemerler ile toplam 33 kemer açıklığı bulunmaktadır. Kemer, vadinin
bir ucundan diğer ucuna hem galerisi ile suyu hem de birinci katında bulanan köprü ile insanları taşıyan aynı zamanda zeminde derenin akmasına izin veren çok fonksiyonlu tarihi bir
başyapıttır.
1563’te yaşanan sel sonrası kapsamlı onarım geçiren yapı daha sonra baraj yapıldığı
dönem İSKİ tarafından birtakım onarımlar geçirerek günümüze kadar yani yaklaşık 460 yıl
ayakta kalmayı ve işlevini sürdürmeyi başarmıştır. Darphanede, 2005 yılında, 30 YTL
değerinde, Kültür Varlıkları Serisi No. 2 kapsamında 1.250 adet Mağlova Kemeri Hatıra
Parası bastırılmıştır.
Referanslar
Çeçen, K. (1988). Mimar Sinan ve Kırkçeşme tesisleri. İSKİ Yayınları. ;Karakuş, F. (2019). İstanbul’daki Osmanlı Dönemi Tarihi Su Sistemleri’nin İncelenmesi, Türk Hidrolik Dergisi, 3(1): 14-30. ;https://www.darphane.gov.tr/satistan-kaldirilan-hatira-para, (Erişim tarihi, 31.10.2025); https://keyifkurdu.com/cms/kultur-sanat-keyfi/kulturel/item/365-istanbul-da-kirkcesme, (Erişim
tarihi, 31.10.2025) ;https://www.youtube.com/watch?v=ecd0hn6bwTk, (Erişim tarihi, 31.10.2025).
