Turizm sektörü son yıllarda yeniden yapılanmakta, özellikle konaklama tesislerinin pazardan daha fazla pay elde edebilmek amacıyla farklı stratejiler geliştirdikleri görülmektedir. Bunlardan biri de konaklama tesislerinin mimarilerinin bir pazarlama stratejisi olarak ele alınmasıdır. Böylece, işletmelerin turizm gibi belirsizlikleri ve değişkenlikleri yoğun pazarları olan sektörlerde rekabet edebilmeleri mümkün olmaktadır.

Konsept oteller için dizayn otel, tema otel gibi farklı isimlerle de kullanılmaktadır. İlgili yazında, bu otellerin farklı amaçları gerçekleştirmeye yönelik olarak gerçekleştirildiği belirtilmektedir. Bunlar; konaklama işletmesinin kendini diğer rakip işletmelerden farklı kılma isteği, marka imajı yaratabilme, dünyada görülen turistik eğilimleri takip etme, farklı bir pazarlama stratejisi oluşturma, potansiyel turistlerin zihinlerinde bir kavram yaratabilme, akılda kalıcı olma, lüks tüketim kavramına yönelik ürün ve hizmet oluşturabilme, mimarlık sektörünün gelişimi ile turizm endüstrisinde tasarım fikirlerinin önem kazanması, tüketicilerin talep ve beklentileri, hizmet kalitesini mimari tasarımla bütünleştirme olgusu, soyut bir kavram olan hizmet ürününü somutlaştırma, turistik pazarın çeşitlendirilmesi, turistik ürüne özel turizm pazarlarına hitap edilebilecek nitelikler kazandırılması, her türlü tüketici grubuna yönelik ürün ve hizmet geliştirebilme çabası, işletme yapılarında tasarım ve görsel değerlerin ön plana çıkması, potansiyel müşterileri duygusal açıdan etkileyebilme, belirli bir bölgeyi, ülkeyi veya işletmeyi turistik açıdan cazip hâle getirme gibi faktörler olarak sıralanabilir.

Dünyadaki ilk konsept otel 1950’de Las Vegas’ın Nevada çölünde Walt Disney tarafından kuruldu. Çevrede müşterilerin ilgisini çekecek doğal, tarihi güzellik olmadığı için mimarların tüm dikkati otelin içine yöneldi. Görsel unsurlar, şovlar ön plana çıkarılarak; bu sayede Disney’in oteli, kumar turizmine yönelik otellerin arasından sıyrılmayı başardı. Las Vegas’ta konsept otel akımı hâlâ sürmektedir. Luxor piramidi şeklindeki cam otel, New York gökdelenlerinin kopyaları, San Marco Meydanı’na benzeyen Venedik ve Titanik otelleri büyük ilgi gören temalı oteller arasındadır.

Konsept otellerin birçoğunun tipik özelliği, bulundukları ülkenin veya bölgenin kültürel yapısını, tarihini, coğrafi vb. ünik kimlik bileşenlerini yansıtmasıdır. Karayip adalarındaki Ada Otel; Alaska, İsveç, Finlandiya, İsviçre ve Kanada’daki Buz Oteller; Dubai’deki Çöl Otel; İsveç ve Uzakdoğudaki Akvaryum Otel; Meksika’da Boğa Güreşi Arenası Oteli, İngiltere’de Hapishane Otel; Tayland’da Kraliyet Teknesi Oteli, Kanada’da Luna Park Otel ve Brezilya’da Amazon Ormanları Oteli, konsept otellerin ideal örneklerini oluşturmaktadır.

Konaklama amaçlı inşa edilen bu otellerin bazısı tarihi ve kültürel değerleri günümüze taşıyan ünlü bir saray görünümü taşırken, bazısı ise bir kelebek, gemi veya uçak görünümünde olabilmektedir. Konsept oteller şüphesiz sadece bulundukları ülkenin veya bölgenin kültürel özelliklerini yansıtmamaktadır. Bunun dışında, bulundukları yerin kültürel yapısından farklı olarak, o yöreye yeni bir anlam katacak şekilde tasarlanmış pek çok otele rastlanmaktadır. Örneğin Antalya’daki Orange Country Delux Otel Hollanda kültürünü yansıtırken, Topkapı Palace yerel kültürümüzü yansıtmaktadır.

Ayrıca, konsept otel oluşturmak için yeni bir yapı inşa etmek gerekmemekte bölgenin sahip olduğu doğal ve kültürel değerler turistik tesise dönüştürülerek kullanılabilmektedir. Örneğin, Ürgüp’teki Yunak Evleri, dünyanın en önemli turizm sitelerinden biri olan Trip Advisor’un yapmış olduğu araştırmada, dünyanın en ilginç 10 otelinden biri olarak belirlenmiştir.

Türkiye’de yapılan konsept otellerin ağırlıklı olarak 2000 yılının sonrasında Antalya’da Kundu, Kemer, Lara ve Belek mevkiilerinde konumlandıkları görülmektedir. Antalya’daki konsept otellerin özellikleri genel olarak değerlendirildiğinde, konumlarının denize sıfır olduğu ve orman ya da dağ gibi değerli doğal potansiyeller ile desteklendiği; otellerin temasında çoğunlukla farklı kültürlerin etkilerinin (Antik Roma ve Yunan, Uzakdoğu, Hollanda, Japon ve Venedik mimarisi) yansıtıldığı; ayrıca evrensel olan bazı temalarla (Cennet, Uçan Kuş, Kelebek, Gemi) birlikte ulusal mimari değerlerimizin (İstanbul’un tarihi değerleri Kız Kulesi, Topkapı Sarayı, Dolmabahçe Sarayı, Galata Kulesi) konsept otellerin tasarımında kullanıldığı; açık yeşil alanları geniş yer kaplayan bu otellerin en düşük 10 bin en yüksek 100 bin metrekare büyüklüğe sahip olduğu, yatak kapasitelerinin 500-2000 arası değişiklik gösterdiği görülmektedir.

Konaklama işletmelerine yönelik tüketici taleplerinin gelişen iletişim ve ulaşım teknoloji ve olanaklarına bağlı olarak sürekli değiştiği, yenilendiği ve farklı arayışlara yönelmenin yaygınlaştığı turizm sektöründe, sadece biçimsel benzetmeler ile yapılan ve sistemlerini bu temalar üzerine kuran işletmelerin çabuk tükeneceği, bu imajların zamanla popülaritesini kaybedeceği, moda olan diğer olgular gibi hızla eskiyeceği ve kısa sürede değerini yitireceği öngörüsünde bulunabilmek mümkündür. Ancak sundukları hizmetler ile farklılığını ortaya koyan; gösterileri ve aktiviteleri ile turistin beklentisi olan farklı deneyimler yaşamak talebini yerine getiren ve bu sırada mimari kalite ve özgünlüğünden de ödün vermeyen işletmelerin uzun vadede başarılı olacakları üzerinde uzlaşılan bir görüştür.