Koçarlı Cihanoğlu Külliyesi

Doğal ve Kültürel Miras Külliye

Aydın kent merkezinde Köprülü Mahallesi’ne bağlı Çankaya Caddesi’nde bulunmakta ve cami, medrese ve çeşme-sebilden oluşmaktadır. Cihanoğlu Camii, Aydın’ın Türk barok ve rokoko üslubunda yapılan en önemli yapısıdır. Cihanoğulları’ndan Abdülaziz Efendi tarafından 1756 yılında yaptırıldı. Duvarlarda taş ve tuğla, kemerlerde, kubbelerde ve mihrapta tuğla ve şövalelerde ve minaresinde mermer kullanılarak inşa edildi. Son cemaat yeri ile birlikte boyuna uzanan diktörtgen plandadır. Asıl ibadet yeri kare biçiminde düzenlendi. Alt bölümü Selçuklu, üst bölümü ise Türk tarzı mimarisine uygun bir şekilde yapıldı. Avluya açılan giriş, çapraz tonozlu bir eyvan şeklinde düzenlendi. Avluda ongen planlı ve barok tarzı süslemeleri bulunan mermer şadırvan yer alıyor. Cihanoğlu Camii’nde görülen alçı süslemeler Osmanlı baroğu mimari süslemenin en çarpıcı örneklerindendir. Camide Osmanlı süslemesinin belirgin unsurlarından olan mukarnas dizilerinin barok ağırlıklı süslemeler ile yer alması oldukça dikkat çekiyor. Yunan işgali sırasında zarar gören cami, 1958, 1964 ve 1968 yıllarında onarıldı.

Medrese, taş ve tuğla malzemeler ile inşa edilmiştir ve U planlıdır. Medresenin camiden sonra yapılması planlandığı düşünülüyor. Medresenin revakları ahşaptandır ve dershane mekânları tek, öğrenci hücreleri iki katlı olarak yapıldı. Alt katta yer alan öğrenci hücrelerinin revaka açılan üzerlerinde iç içe sivri kemerli alınlıklar bulunan birer girişi ve penceresi bulunmaktadır. Hücrelerde davlumbaz ocaklar ve nişler bulunmaktadır. Üst katta bulunan hücrelerinde revaka açılan birer kapı ve penceresi, hücrelerde benzer biçimde ocak ve nişler vardır. Kurtuluş Savaşı’nda Yunan İşgali’nin ardından kullanılamaz duruma gelen yapı 1950’lerde onarıldı, 1960’lı yıllara kadar da öğrenci yurdu olarak kullanıldı. Günümüzde ise alt katta yer alan birkaç öğrenci hücresinde sivil toplum örgütleri görevlerini icra etmektedir.

Çeşme-Sebil, Aydın ilinde bulunan en görkemli su yapılarındandır. Cihanoğlu Külliyesi’nin güney tarafında, cami duvarının revaklı galeri kısmı ile kesiştiği yerde yer almaktadır. Çeşme, Cihanoğulları’ndan Abdülaziz Efendi tarafından 1782 yılında yaptırılmıştır. Tuğla ve taş malzemeler ile inşa edilen çeşme üç metre genişliğinde ve beş metre yüksekliğindedir. Çeşmenin su deposuna sebilden açılan bir kapı ile geçiliyor. Çeşmenin ana cephesinin köşelerinde tuğla sütunçeler bulunmaktadır. Bu sütunçelerin arasında da sepet kulplu kemer ve aynalık kısımlarını çerçevelemesi için bir silme yer almaktadır. Çeşmenin dört lüleli ayna taşı mermerden yapıldı. Ayna taşı, yarım daire biçimindeki pilastrların çevrelediği çökertmenin dip duvarına yerleştirildi. Alınlığı sivri kemerlidir ve üzerinde yarım daire biçimindeki sathi kabartma içerisinde rozet tarzı motif yer almaktadır. Sebil kısmı da tuğladan inşa edildi. Dağıtım mekânı kare planlıdır ve tromp geçişleri olan bir kubbe ile örtülüdür. Külliye 2006 yılında restore edilmiştir.

Yararlanılan Kaynaklar

Kürüm, M. (2012). Aydın İl Tarihi. Aydın: Aydın Valiliği İl Kültür Turizm Müdürlüğü; Tanman, M. B. (1993). Cihanoğlu Külliyesi. İçinde; Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (ss. 42-544). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı; Tuğlacı, P. (1985). Osmanlı Şehirleri. İstanbul: Milliyet Yayınları; Yılmaz, M. (2014). Aydın’da Cihaoğullarına Ait İki Su Yapısı: Cihanoğlu Abdülaziz ve Atike Hanım Çeşme-Sebili, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 4(9): 115-128.