Knidos Örenyeri

Doğal ve Kültürel Miras Örenyeri

Knidos antik kenti, Muğla’nın Datça ilçesindeki Yazı Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Karayolu ile ulaşım Datça şehir merkezinden antik kente 35 kilometre uzaklıktadır. Deniz yolu ulaşımı ise, turizm sezonu süresince tekne turları ve yatlarla yapılmaktadır. Antik kent, yarımadanın güneye bakan ucu ile karşısında yer alan, ilk önceleri ada olup sonradan yarımadaya dönüştürülen Kap Krio’nun (Deve Boynu) kuzey yamaç kısmındaki teraslar üzerine inşa edilmiştir. Dorlar tarafından kurulan ve MÖ VII. yüzyıldan itibaren arkeolojik ve tarihi zenginlikler açısından gelişen Knidos antik kenti, yuvarlak ve köşeli kuleler ve MÖ IV. yüzyılda yapıldığı düşünülen güçlü sur duvarları ile çevrelenmektedir. Bu sur duvarlarından en iyi korunanı Akropolis’te (Tepe/Yüksek Şehir) görmek mümkündür. Ayrıca kentte doğuya doğru uzanan ortalama yedi kilometre uzunluğa sahip, genişçe bir alanı kaplayan Nekropol (mezarlık) bulunmaktadır. Knidos antik kenti, Miletli Şehir Planlamacısı Hippodamos’un dikdörtgen planlı sokak sistemine (ızgara plan sistemi) göre kurulmuştur. Bu yüzden 1’ine paralel olarak uzanan doğu-batı ekseninde dört geniş cadde, kuzey-güney yönündeki dik bir cadde ile kesişmektedir.

Çoğu antik yerleşim yerlerinin içerisinde Knidos, yaklaşık 67 kilometre uzunluğunda bir yarımadanın en uç konumunda bulunması nedeniyle diğer antik kentlere nazaran benzersiz bir coğrafi konuma sahiptir. Datça Yarımadası’nın en uç kısmında, Ege ve Akdeniz’in birleştiği noktada Tekir Burnu üzerinde kurulan antik kentin, liman ticareti açısından Klasik Devir dünyasının ünlü ve zengin kentlerinden biri olduğu bilinmektedir. MÖ 360 yılına değin, günümüzdeki Datça İskelesi’nin bir-iki kilometre kuzey kesiminde bulunan Dalacak Burnu ve Burgaz mevkiinde yer alan kent, daha sonraları ekonomik şartlar nedeniyle deniz ulaşımı açısından daha fazla elverişli olan Tekir Burnu’na (Deve Boynu) yer değiştirmiştir.

Tarihçi ve coğrafyacı Strabon, kentin kıyı boyunca önündeki adada kurulduğunu ifade etmektedir. Daha sonra ada ve kara parçası arasında kalan deniz doldurulmuş ve iki farklı liman ortaya çıkarılmıştır. İlk elde edilen verilere göre Knidos kent limanlarının MÖ IV. yüzyıl ile MS XII. yüzyıla kadar deniz ticaretinde aktif rol oynadığı belirtilmektedir. Limanlardan kuzey kesimde kalan ve küçük olana Kuzey Limanı adı verilmiş ve askeri amaçlarla faaliyet göstermiş, güneyde kalan diğer liman ise ticaret ilişkilerinde kullanılmıştır.

Kent içerisinde; aşağı ve yukarı olmak üzere iki tane Tiyatro, Dionysos Tapınağı ve Bizans Kilisesi, Aphrodite Tapınağı, Roma Mezarı, Hellenistik Stoa, Demeter Kutsal Alanı, Roma dönemi Bouleuterionu, bir küçük Odeon, Korinth Tapınağı, Agora, Propylon, Anıtsal Yapı, Basamaklı Cadde gibi yapılar mevcuttur. Buna ek olarak, antik kentte açığa çıkarılan fresk parçaları, Hellenistik dönem fresk sanatı bakımından oldukça önemli bilgiler sunmaktadır. Zamana karşı direnen ve günümüze kadar ulaşabilen yapılarıyla Knidos antik kenti, birçok müzede sergilenen eserleriyle sanat, kültür ve ticaret kollarında önemli bir merkez olduğunu göstermektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Doksanaltı, E. M, Sevmen, D., Karaoğlan, İ., Özgan, C. ve Aslan, E. (2015). Knidos Kazı ve Araştırmaları: 2014. İçinde; Özme, Adil. (Yayına Hazırl.), 37. Kazı Sonuçları Toplantısı 3. Cilt. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı: 57-81; Doksanaltı, Ertekin M. (2007). Knidos-Kap Krio Yerleşim Alanı, İDOL: Arkeologlar Derneği Dergisi, 9 (33): 8-17; Kültür ve Turizm Bakanlığı Muğla İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2020). https://mugla.ktb.gov.tr/TR-215041/knidos.html, (Erişim tarihi: 20.08.2020); Taşlıgil, N. (2008). Datça–Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi ve Turizm, Ege Coğrafya Dergisi, 17 (1-2): 73-83; Yılmaz ve D. (2019). Knidos Hellenistik Ev Duvar Resmi. The Journal Of International Lingual, Social and Educational Sciences, 5 (1): 112-124.