Kızlar Manastırı

Doğal ve Kültürel Miras Manastır

Trabzon’un güneyinde, Boztepe’nin kuzeybatı yamacında kente hâkim yüksek bir noktada bulunmaktadır. Yapı, 1349-1390 yılları arasında, Komnenos Kralı III. Alexios döneminde inşa edildi. Birkaç defa onarıldıktan sonra son şeklini XIX. yüzyılda aldı. Bu manastır zamanla Rahibeler Manastırı olarak da bilinen Kızlar Manastırı adını aldı. Tanrı tarafından korunan anlamına gelen Theotokos Theoskepastos adıyla da anılmaktadır. Yapı, yüksek bir koruma duvarıyla çevrilen binalar, iki avlu ve iki teras şeklinde inşa edildi. Manastır, kayalar içine inşa edildi ve duvarları kesme taş ve moloz taş malzeme kullanılarak tamamen taştan, kat bölmeleri ise ahşaptan yapıldı. Yapı, doğu batı doğrultulu olmakla birlikte doğu, batı ve kuzey yönlerinde çevre duvarları bulunmaktadır.

Manastırın ana giriş alanı birinci avluda yer alan kuzey ve güney yönlü binalarla çevrelenmiştir. Manastıra güney yönündeki kapıdan giriş yapılmaktadır. Kapı, yuvarlak kemerli, demir ve çift kanatlıdır. Ana girişten hemen sonra sahanlık konumlanmıştır. Buradan merdivenler aracılığı ile şapel, kaya kilisesi, çan kulesi, misafirhane, yönetim binası ve mezar şapeli ile çevrelenen küçük meydan olarak nitelendirilen manastırın odak noktasına çıkılmaktadır. Manastır ilk olarak içinde kutsal su bulunan ve güneyde konumlanan kaya kilisesi ve onun girişinde yer alan şapel ve birkaç hücreden oluşmaktaydı. Sonrasında, avlu çevresindeki eski yapılara yeni binalar eklenerek yeni düzenlemeler getirildi. Bununla birlikte manastır şapel, kilise, çan kulesi, kütüphane, keşiş hücreleri, yönetim binası, yemek ve toplanma salonu gibi alanlardan oluşturulmuştur. Manastırın kuzeyinde keşiş hücreleri yer almaktadır. İlk avlunun güneyinde kaya kilisesi yer almaktadır. İkinci avlu doğuda yer alıyor ve onun güneydoğusunda şapel konumlanmaktadır. Bu şapel, tek apsisli ve tek nefli şeklindedir. Şapelin girişi batı cephesinde bulunuyor ve dikdörtgen formundadır. Çan kulesi, ilk avlunun batısında yer almakta ve dört sütun üzerinde konumlanmaktadır. Manastır içinde bulunan kaya kilisesi, tek apsisli ve tek neflidir. Kilisesinin içinde kitabeler yer almaktadır. Bunun yanında III. Alexios’un karısı olan Theodara ve annesi Eirene’nin bulunduğu portreler de burada bulunmaktadır. Alexios’un oğulları III. Manuel ve Anronikos da bu kilisede gömülüdür. Doğuda bulunan üst örtünün ortasında, pencere açıklıkları bulunan fener yer alıyor. Bu yapı içerisinde günümüze ulaşan yoğun freskler ve narteksi bulunuyor. Manastırın üst örtüsü ise günümüze ulaşamamıştır. Güneybatıda en üst terasta, 1879 yılında ölen Başpiskopos Costantios’a ait mezar bulunmaktadır.

Yapının orijinalinde bulunan dört sütunu yuvarlak kemerler ile oluşturuldu. Kırma çatılı halinden günümüze yalnızca sütun ayakları ve kaidesi ulaştı. Manastırdaki yapılarda bulunan farklı formlardaki pencereler, basık kemerli, yuvarlak ve dikdörtgen şeklindedir. Günümüzde yapıların üst örtüleri, kırma çatı formunda ve alaturka kiremitler ile döşendi. Ayrıca kaya kilisesinin girişinde ve içinde bulunan dış duvarlardaki freskler günümüzde bozulmuştur. Manastır, 1923 yılına kadar kullanıldıktan sonra terkedilmiştir.

Yararlanılan Kaynaklar

Karadeniz Kültür Envanteri. (2019). Kızlar Manastırı, https://karadeniz.gov.tr/kizlar-manastiri/, (Erişim tarihi: 28.11.2019); Kültür ve Turizm Bakanlığı, Home of Trabzon. (2019). Kızlar Manastırı, https://www.homeoftrabzon.com/sayfa/kizlar-manastiri-23, (Erişim tarihi: 28.11.2019); Kültür Bakanlığı. (1996). Trabzon. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayımlar Dairesi Başkanlığı Tanıtma Eserleri Dizisi/71; Trabzon. (1996). Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları:28. Trabzon: Trabzon Büyükşehir Belediyesi; Trabzon Tanıtım Dergisi. (2019). Trabzon Geçmişin Tuğrası, Geleceğin İmzası. Trabzon: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.