Kars şehrine yaklaşık 50 kilometre mesafede bulunan Horomos Manastırı, Ani örenyerinin yedi kilometre kuzey doğusunda bulunmaktadır. Birinci derece arkeolojik sit alanı olan Köşevenk örenyeri, MS X. yüzyıl başlarında, Bargatlı Kralı Abas tarafından yaptırılmıştır. Bölgesindeki diğer kilise ve manastırlara kıyasla daha fonksiyonlu bir merkez olduğu göze çarpmaktadır ve çan kulesi günümüze kadar ulaşan tek merkezdir. Ana kompleksi oluşturan Surp Hovhannes, güneyde kilise ile bitişik duran Ruzukan mezar yapısı, mezarın üst kısmında üç küçük şapel ve bazı bölümler bulunmaktadır. Ayrıca Ortaçağ Ermeni ve Doğu Hristiyan mimarisinin en büyük yapılarından biridir. Manastır’ın ana binasındaki nartekse eklenen manastır örneği bir ilk olarak kabul edilmektedir.

Manastırda ve etrafındaki yapılar incelendiğinde düzgün kesme bazalt ve tüf taşlarından yapılan yapının duvarlarında birçok Ermenice yazıt bulunmaktadır. 1920’li yıllara kadar herhangi bir zarar görmemiş olan manastırın, günümüzde duvarları kazınmış ve boyanmış bir haldedir. Manastır birçok yönden duvarları yıkılmış haldedir ve kemer süslemelerinde, bakımsızlıktan dolayı, kuş yuvaları bulunmaktadır. Ana kubbesi büyük oranda yıkılan manastırın kısa zamanda bütünüyle yıkılması muhtemeldir.

Kilisenin iç ve dış kısmında sanatsal figürlerle süslenen haç motifleri bulunmaktadır. Özellikle tavandaki motifler benzersiz örnekler barındırmaktadır. Külah tarzı kubbede bulunan motiflerde, detaylı işlenmiş haç, Hz. İsa siluetli olmak üzere çeşitli şekillerde heykelcikler, üzüm motifleri ve çeşitli geometrik şekiller bulunmaktadır. Manastırın etrafında bulunan haç motifli mezar taşları ise, kısmen tahrip olmuş ve yerlerinden oynatılmıştır.

Ermenistan-Türkiye sınırının batı tarafında bulunan kilise birinci derece askeri yasak bölgede bulunduğundan, etrafında mayınlı bölgeler bulunmaktadır. Ancak defineciler tarafından duvarları kırılan ve etrafına derin çukurlar açılan manastırın, doğru bir şekilde korumaya alınması, ardından restorasyon sürecine sokularak, küreselleşmenin kolaylıkları ile turizme kazandırılması gerekmektedir. Defineciler ve diğer kişiler tarafından zarar gören manastırın günümüzde verilen zararlar bununla da sınırlı değildir. Çevre köylerden getirilen büyükbaş hayvanlar burada otlamakta ve manastırın iç kısmında gölgelenmektedir. Manastırın içinde dinlendirilen hayvanlar manastıra büyük zarar vermektedir.

Manastıra giden herhangi bir yol bulunmayan bölgede, zorlu ulaşım koşulları sebebiyle yönlendirici tabelaların da yapılması gerekmektedir. Manastırın içler acısı halde olması sebebiyle, Ermenistan tarafından suçlanan Türkiye’nin, Horomos Manastırı ile birlikte bütün tarihi alanlarını koruması ve turizme kazandırması ülke turizmi açısından önemlidir. Bu tutumu fırsat bilen Ermeni medya kuruluşları uluslararası arenada Türkiye aleyhine suçlama yapmaktadır.