İtici ve Çekici Faktörler

Kavram Sosyoloji

İnsanoğlunun farklı nedenler ile ikamet ettikleri yerler dışına geçişi seyahatlerde bulunma isteğinin en az yazılı tarih kadar eski olduğunu söylemek mümkündür. Ticaret, dini nedenler, festivaller, olimpiyat oyunları, kaybettiği sağlığını tekrar elde etme arzusu gibi nedenler, insanoğlunda seyahat etme isteği oluşturan başlıca nedenlerdendi. Günümüzde de benzer nedenlerle yapılan seyahatlerin yanı sıra, insanoğlunun modern insan olma yolunda gerçekleştirdiği değişimle birlikte farklı nedenlerle yapılan seyahatler de görülmektedir. Dinlenip kendini yenileme amacı ile gerçekleştirilen seyahatler yerine kendi hayatına son verme amacıyla seyahat eden bireylerin görülebildiği çağımızda, turizmdeki çeşitlilik insan isteklerindeki çeşitlilik ile eşgüdümlü olarak devam edeceğe benzemektedir. Bu yüzden insanlar neden seyahat eder sorusuna verilen cevapların zaman içinde farklılaştığını görmek mümkündür.

Seyahat motivasyonu ‘İnsanlar neden seyahat eder? sorusuna verilen başlıca cevaplardandır ve seyahat motivasyonu ile ilgili yapılan çalışmaların çoğunun itici ve çekici faktörleri kapsayacak şekilde gerçekleştirildiği görülmektedir. Tolman’ın (1959) çalışmasının ardından Dann (1977), belkide turizm araştırmalarında en bilinen teori olan itici ve çekici faktörler teorisini geliştirmiştir. İtici faktörler kişideki seyahat etme isteği, bir seyahat için kişideki sosyo psikolojik dürtüler olarak tanımlanırken; çekici faktörler ise seyahat etmeye yönelik güdüleri uyarmayı sağlayan destinasyona ait özellikler olarak tanımlanmaktadır. Çekici faktörler destinasyona ait deniz, kum, güneş gibi özellikler iken; itici faktörler ise turistin seyahatine zemin hazırlayan yaşanılan günlük çevreden kaçmak, kendini keşfetme, rahatlama, prestij, ilişki arama, yakın arkadaşlık geliştirmek, yenilik aramak ve öğrenme gibi dürtülerdir.

Turistler ihtiyaçları tarafından itilirken, destinasyonun sağladığı yararlar tarafından çekilmektedir. Turistin hissettiği ihtiyaçların destinasyonun sağladığı yararlar tarafından yeteri düzeyde uyarılması halinde seyahat isteği ortaya çıkmaktadır. Örneğin; dini duygularla seyahat etmek isteyen bir Budist’e Kudüs’te bulunan mabetler çekici gelmeyebileceği gibi, kumar tutkusu olmayan bir turist için de Las Vegas kumar tutkunu bir turistle aynı çekicilikte olmayabilecektir.

Referanslar

Akoğlan Kozak, M., Evren, S. ve Çakır, O. (2013). Tarihsel Süreç İçinde Turizm Paradigması, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 24 (1): 7 – 22; Crompton, J. L. (1979). Motivations for Pleasure Vacation, Annals of Tourism Research, 6(4): 408-424; Dann, G. (1977). Anomie, ego-enhamcement and tourism, Annals of Tourism Research, 4(4): 184-194; Dyer, C. (2003). Swiss Parliament may try to ban “Suicide Tourism”, BMJ: British Medical Journal, 326(7383): 242; Uysal, M., Li, X. ve Sirakaya Turk, E. (2008). Push–pull dynamics in travel decisions. İçinde; H. Oh ve A. Pizam (Editörler), Handbook of Hospitality Marketing Management (ss. 412-439). Abingdon, Büyük Britanya: Taylor & Francis.